Nebahat Akkoç, 1980 Darbesi sonrasında eşinin faili meçhul cinayete kurban gitmesiyle başlattığı mücadelenin ardından gözaltında yaşadığı işkencelerin neticesinde kadın çalışmalarına başlamaya karar veren cesur bir kadın ve insan hakları savunucusu.
Cinsiyete dayalı şiddete ve her türden eşitsizliğe karşı duran ve Türkiye’deki kadınlara cesaret veren aktivist Nebahat Akkoç’u daha yakından tanıyalım istedik.
Heinrich Böll Stiftung Derneği
Nebahat Akkoç, Türkiye’de ve özellikle Türkiye’nin Kürt bölgelerinde kadın hakları ve aile içi şiddet konusunda öncü bir role sahip. Yol arkadaşlarıyla beraber doksanlı yılların ortasından itibaren aile içi şiddeti gündeme taşıyıp kadınlara destek oldu. Bugün, Türkiye’de aile içi şiddete karşı verilen tepkinin, doksanlı yıllardakine oranla çok daha yüksek olması, büyük oranda onun çalışmaları sayesinde gerçekleşti.
Akkoç, 1980 Darbesi sonrasında eşinin faili meçhul cinayete kurban gitmesiyle başlattığı mücadelenin ardından gözaltında yaşadığı işkencelerin neticesinde kadın çalışmalarına başlamaya karar veren cesur bir kadın ve insan hakları savunucusu.
Akkoç, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurarak (AİHM) Türkiye’ye işkence nedeniyle dava açan Türkiyeli ilk kadın. Açılan davada, Türkiye hükümeti AİHM tarafından suçlu bulunmuş ve uyguladığı şiddet nedeniyle Nebahat Akkoç’a tazminat ödemeye mahkum edilmişti.
1997 yılında kurduğu KAMER ile birlikte bugüne kadar, Türkiye’nin 23 ilinde, yüzbinlerce kadının, insan hakları konusunda farkındalık kazanması ve dezavantajlı grupların istihdama katılması için çalışmalar yürütüyor.
Kadın haklarının savunulması söz konusu olduğunda yasak tanımayan Nebahat Akkoç, hemen hemen her ‘namus’ cinayetinin ardından kalkan cenazelerde büyük gösteri yürüyüşleri düzenliyor.
“Modern Çağın Kahramanı”
Nebahat Akkoç, kadınların acil ve kritik ihtiyaçlarına cevap verirken, onların birer vatandaş, eş, anne olarak haklarının farkındalığını artırmasını sağlıyor. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kadınlar için geniş bir destek merkezi oluşturarak yasal ve psikolojik danışmanlık, insan hakları eğitimi ve çocuk bakımı gibi birçok hizmet sağlıyor.
Bugüne kadar, 160 kadının ‘namus’ cinayetine kurban gitmesini engelleyen Nebahat Akkoç, Diyarbakır, Mardin, Batman, Bingöl olmak üzere 23 ayrı ilde kadınları ve haklarını korumak adına çalışmalarını sürdürüyor.
Akkoç, aynı zamanda Time dergisinde yayınlanan “modern çağın kahramanları” listesinde yer almış bir aktivist.
Akkoç, erkek egemenliğinin, devam eden siyasi türbülansın demokratik süreçleri uzun zamandır baskıladığı bölgelerde, demokratik sistemleri güçlendirmeye yönelik çalışmalar da yürütüyor.
Flickr
Nebahat Akkoç Hakkında
1955 yılında Bingöl’ün Karlıova ilçesinde doğdu. Sekiz kardeşin üçüncüsü olan Akkoç, kalabalık bir aile içinde büyüdü.
İlkokul eğitimini Diyarbakır’ın Hazro ve Silvan ilçelerinde tamamladı.
İlkokuldan sonraki eğitim hayatına “Mardin Yatılı Kız İlk öğretmen Okulu”nda başladı.
1970 yılında Doğu Batı Kaynaşması adıyla geliştirilen bir uygulama nedeniyle Mardin’de başladığı öğretmenlik eğitimini “Manisa Yatılı Kız İlk Öğretmen Okulunda tamamladı.
Öğretmenlik yaptığı sırada, Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde ön lisansını tamamladı.
Diyarbakır’ın köy, ilçe ve merkezindeki çeşitli okullarda 22 yıl boyunca öğretmenlik yaptı.
1980 yılından önce faaliyet yürüten, Türkiye Öğretmenler Birliği Derneği (TÖB-DER) ile Akkoç, toplumsal muhalefet içindeki yerini almaya başladı.
1980 yılındaki askeri darbe sonucunda tutuklanan eşini, Diyarbakır Cezaevinde, ziyarete gittikçe, cezaevine gelen okuma yazma ve Türkçe bilmeyen kadınlara destek olmaya çalıştı. Akkoç, kadınlar ile sohbet ettikçe hem ailede yaşanan özel şiddetin hem de siyasal şiddetin kadınları derinden etkilediğini fark etti.
Akkoç, 1990 yılında Diyarbakır’da bir şubesi açılan Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası’nın (EĞİTİM-SEN) Şube Başkanlığını yürüttü.1993 yılına kadar süren başkanlığı süresince Akkoç, eğitim adına hiçbir faaliyet yürütemedi. Artan çatışma ortamıyla birlikte o dönem birçok öğretmen, faili meçhul cinayetlerde öldürülüyorlardı. Bu faili meçhul cinayetlere ilişkin yaptığı açıklamalar nedeniyle Akkoç hakkında adli ve idari soruşturmalar açıldı.
Akkoç’un kendisi gibi öğretmen olan eşi 1993 yılında, evinden okuluna giderken uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü.
Eşinin ölümünden sonra insan hakları alanında daha aktif çalışabilmek için Akkoç, emekliye ayrıldı.
1993 yılında Akkoç, İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Yönetim Kurulu Üyesi olarak çalışmaya başladı. Bu görevi sırasında İHD’nin Bölge Temsilcisi olarak faaliyet yürüttü.
1994 yılında Akkoç, dört aylık bir süre için Demokratik Halk Partisi (DEP) parti meclisinde yedek üye olarak yer aldı.
Şubat 1994 tarihinde Akkoç, 12 gün süren bir gözaltı yaşadı. Bu gözaltı sırasında kadın olarak özel işkence yöntemlerine maruz kaldı. Akkoç, gördüğü işkence sonrasında kadın çalışması yapmaya karar verdi.
1994 -1997 yılları arasında 15 kere gözaltına alındı ve ağır işkencelere maruz kaldı.
Bu arada hem düşünce özgürlüğü kısıtlandığı için hem kocasının öldürülmesi ve hem de yaşadığı gözaltı ve işkenceler için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine davalar açtı. Birleştirilen tüm davalarını 1999 yılı sonunda kazandı.
‘Akkoç Davası’ olarak anılan bu dava, hem Türkiye’den yapılan ilk AHİM başvurusu olması sebebiyle hem de iç hukuk yolları tüketilmeden AİHM tarafından kabul edilen iki davadan biri olması sebebiyle çok önemlidir.
Akkoç, 1996 yılında evinin bir odasını büro haline getirerek kadın çalışmaları yapmaya başladı.
Ağustos 1997 de KAMER’i kurdu. Başlangıçta bir şirket olarak kurulan KAMER çalışmalarını yaygınlaştırabilmek için 2005 yılında KAMER Vakfı olarak yeniden yapılandırıldı.
KAMER’ deki arkadaşlarıyla birlikte Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin 23 ilinde kadının insan hakları konusunda çalışacak merkezler kurdu.
2005 yılından bu yana Akkoç, “Her Kadın İçin Bir Fırsat” adlı bir program yürütüyor. Bu program acılığıyla tüm il, ilçe ve köylerde kadınlar için şiddetten kurtulmak, geleneksel statülerini fark edip değiştirmek için birer fırsat yaratılması planlanıyor.
Ödülleri
Akkoç, Time Dergisi’nin 2003 yılında başlattığı ve ilk yılında 36 kişiye verdiği “Ortadoğu ve Avrupa’nın Kahramanları” ödülünü aldı.
2004 Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) Ginetta Sagan ödülünü ve aynı yıl, Dünya Kardeşlik Birliği Mevlana Yüce Vakfı’nın topluma hizmet dalında verdiği “Evrensel Kardeşlikten Dünya Barışına Çağrı Ödülü”nü aldı.
2005’te Fransa’nın Ankara Büyükelçiliği tarafından Legion d’honneur ile onurlandırıldı.
2015’te devlet şiddeti ve aile içi şiddete etkin direnişi nedeniyle Heinrich Böll Stiftung Derneği tarafından verilen “Anne-Klein Kadın Ödülü”ne layık görüldü.
Bu yıl Hrant Dink Vakfı tarafından verilen “2019 Uluslararası Hrant Dink Ödülleri” Türkiye’den Nebahat Akkoç’a verildi.
