Anayasa Mahkemesi (AYM), Türk Medeni Kanunu’nda yer alan ve kadının soyadı olarak yalnızca evlenmeden önceki soyadını kullanmasını engelleyen hükmü eşitliğe aykırı bularak iptal etti.
Kararı değerlendiren Moroğlu, “İptal kararı sadece kadının kimlik sorununa çözüm getirmekle kalmayacak, toplumsal cinsiyet eşitliği için zihniyet dönüşümünün de yolunu açacak” dedi.
Anayasa Mahkemesi (AYM), Türk Medeni Kanunu’nda yer alan ve kadının tek evlenmeden önceki soyadını kullanmasını engelleyen Türk Medeni Kanunu hükmünü iptal etti. Böylelikle kadınlar, evlenmeden önceki soyadını, tek soyad olarak evlendikten sonra da kullanabilecek.
Resmi Gazete’de de yayımlanan karar dokuz ay sonra yürürlüğü girecek. Kararla birlikte, kadınların evlendikten sonra yalnızca bekarlık soyadlarını kullanabilmeleri için dava açmalarına gerek kalmayacak.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre İstanbul 8. Aile Mahkemesi, “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir” düzenlemesinin iptaline karar verilmesi talebiyle AYM’ye başvurdu.
Başvurunun gerekçesinde ise “Erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömrü boyunca kullanması mümkünken, aynı hakkın kadına tanınmamasının eşitlik ilkesi ile bağdaşmadığı” vurgulandı.
Dosyayı karara bağlayan ve hükmü oy çokluğuyla iptal eden Yüksek Mahkeme, şu değerlendirmeyi yaptı: “Erkek, evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde, kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır…
… Ortak soyadının aile bağlarını korumanın zorunlu olduğunun, bu manada eşlerin ortak soyadı taşımamaları halinde aile bağlarının hiçbir şekilde korunamayacağının söylenmesi de zordur… Evlenmeden önceki soyadının, evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır.”
“Toplumsal cinsiyet eşitliği için zihniyet dönüşümünün yolunu açacak”
İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği (İKKB) Başkanı avukat Nazan Moroğlu kararı şöyle yorumladı:
“Soyun devamını erkeğin soyadına bağlayan erkek egemen zihniyete son, dedi Anayasa Mahkemesi. Kadının soyadı kuralı, erkek egemen zihniyetin kapılarını açan anahtardı. İptal kararı sadece kadının kimlik sorununa çözüm getirmekle kalmayacak, toplumsal cinsiyet eşitliği için zihniyet dönüşümünün de yolunu açacak. 25 yıl sonra da olsa, çok önemli bir adım. Yılmadan mücadelenin er geç sonuç verdiğinin bir kanıtı. Karar 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Bu sırada 187 ile bağlantılı bütün maddelerde değişiklik ihtiyacı var, çocuğun soyadı, boşanma sonrası soyadı maddelerinde de değişiklik yapılacak. Bu eşitlik paketi bir bütün olarak ele alınmalı. Nüfus kütüğü dahil hepsi birlikte değişmeli.”