Kürt gazeteci Nurcan Baysal, 2016 yılında aylarını bombardıman altındaki köyleri ziyaret ederek; insan hakları ihlallerini belgelemeye ve ailelere insani yardım sağlayarak geçirdi. O zamandan beri, tehditlere, baskıya, evine şiddetli polis baskınlarına ve gözaltına katlanmak zorunda kaldı; ama yine de yazmaktan vazgeçmedi. Gazeteci kimliğinin yanı sıra, bir aktivist olarak da tanınan Nurcan Baysal Operation1325 ile İrlanda’nın sözde barış duvarları üzerine bir çalışma gerçekleştiren Baysal, kendilerinin Türkiye’deki partnerlerinden biri.
İrlandalı insan hakları kuruluşu Front Line Defenders, adalet için tehlikeli ve ısrarlı mücadelesinin bilincinde olarak, 2018 Risk Altındaki İnsan Hakları Savunucuları Küresel Ödülü’nü Baysal’a verdi. BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Yardımcısı Kate Gilmore, Dublin Belediye Binası’nda düzenlenen törenle Baysal’a ödülünü takdim etti.
Front Line Defenders İcra Direktörü Andrew Anderson, “Bugün onurlandırdığımız insan hakları savunucuları, dünyanın en tehlikeli bölgelerinde, kendi güvenliklerini hiçe sayarak toplumları için barışçıl olarak adalet ve insan hakları talep ediyorlar” dedi ve kazananları açıkladı. Dünya genelinde dört farklı bölgesel kazanan da ödüle layık görüldü: Soni Sori (Hindistan), LUCHA Hareketi (Kongo Demokratik Cumhuriyeti), La Resistencia Pacifica de la Mikregión de Ixquisis (Guatemala) ve Hassan Bouras (Cezayir).
Risk Altındaki İnsan Hakları Savunucuları için Front Line Defenders Ödülü, 2005’ten beri büyük bir şahsi risk altında olan, kendi toplumlarının haklarını korumak ve teşvik etmek için istisnai bir katkıda bulunan insan hakları savunucularına her yıl takdim edilmektedir. Tarihsel olarak her yıl bir savunucu veya hareketi ödüllendirilirken, ilk defa 2018’de Front Line Defenders 5 farklı ülkeden savunucuyu bölgesel kazananlar olarak göstermiştir. 2018 finalistleri ve aileleri saldırılara, karalama kampanyalarına, yargısal tacize, ölüm tehditlerine, hapis cezalarına ve baskılara maruz kaldı.
Baysal’ın yazıları, bombardıman altında yaşayan kadınların sesine eleştirel odaklanmasıyla biliniyor. Yetkililer Afrin’de bir askeri operasyon başlattığında, Nurcan barış talep etmek ve şiddetli saldırıyı kınamak için sosyal medyaya başvurdu. Şiddete karşı konuştuğu için gözaltına alındı ve daha sonra serbest bırakılmış olmasına rağmen şimdi de yazdığı bir yazıyla ilgili ayrı bir davada 3 yıla kadar hapsi isteniyor. Nurcan, yetkililerin saçma iddialarına göre, “silahlı terör örgütleri için propaganda yaptı… ve provakatif eylemler için çağrıda bulundu.” Nurcan, haberciliğine ek olarak, birçok sivil toplum örgütünün de kurucusu ve İslam Devleti (İŞİD)’den kaçan Yezidi kadınlara yardım etmek için bir kamp kurdu ve bölgedeki sayısız uzlaşma programında kilit bir ses oldu.
Andrew Anderson, “Hükümetler ve şirketler, insan hakları savunucularının barışçıl faaliyetlerini yasadışı kılmak ve karalamak için çalıştıkça, dünya genelinde aktivistler bize uluslararası görünürlük ve tanınırlığın kritik bir koruma aracı olduğunu söylüyor. Ödül, bu savunucuların uluslararası toplumun desteğine sahip olduklarını, fedakârlıklarının fark edilmemiş olmadığını ve gösterdikleri sürekli cesaretle dayanışma içinde olduğumuzu gösteriyor” dedi.
Bölgesel Ödül Kazananlar:
Guatemala’nın Mikro Bölgesi Ixquisis’den Barışçıl Direniş
Amerikalar için Bölgesel Kazanan
La Resistencia Pacífica de la Microregión de Ixquisis, Guatemala’da ekonomik ilerleme adına işlenen ağır hak ihlallerine tepki olarak kuruldu. Hükümet, belediyedeki 59 köy ve 7 topluluğun karşı çıkmasına rağmen bölgedeki yıkıcı madencilik ve hidroelektrik projelerine yetki verdi. Barışçıl Direniş’teki İHS’ler, topraklarını korumak için hayatlarını tehlikeye atıyor. Sadece 2016 yılında, Barışçıl Direniş’teki İHS’lere karşı, öldürme, silahlı saldırı, taciz ve iftira kampanyaları da dahil olmak üzere 75 saldırı bildirildi.
Soni Sori, Hindistan
Asya için Bölgesel Kazanan
Soni Sori, devlet destekli paramiliter güçlerin silahlı bir Maoist isyanla mücadele adına yerel Adivasi kabilelerine karşı şiddetli bir kampanya yürüttüğü Hindistan’ın Chattisghar kentinde askerileştirilmiş Bastar bölgesinde yerli ve kadın hakları savunucusu. Soni, paramiliter ve polis güçlerinin, köyleri yıkmak, evleri yakmak, yerli kadınlara tecavüz etmek ve sebepsiz gözaltına alınan kabile halklarına işkence ve cinsel saldırıları dahil olmak üzere işlediği şiddet suçlarına karşı savunuculuk yapmaktadır. Soni, Maoist gruplarının yıkımına karşı birtakım eğitim merkezlerini de savundu. Çalışmalarına misilleme olarak, güvenlik güçleri Soni’yi gözaltına aldı ve vücuduna taş sokarak ve ona saldırarak saatlerce işkence etti. Yıllar sonra, erkekler ona asitle saldırdı ve eğer, güvenlik güçleri tarafından tecavüz edilen kabileler adına savunuculuk faaliyetlerine son vermezse aynı şeyi kızına da yapmakla tehdit etti. Kendisi, çalışmasını durdurmayı reddetti ve süregelen çatışmalardan kurtulanlarla konuşmak için Maoist bölgelere seyahat etmeye devam ediyor.
LUCHA, DRC
Afrika için Bölgesel Kazanan
LUCHA, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin Doğu bölgesinde, kronik yolsuzluk ve cezasızlığa karşı mücadele eden, partizan olmayan bir gençlik hareketidir. Başlangıçta, içme suyuna, elektriğe erişim ve genç işsizliği gibi yerel sorunlara odaklanan hareket, sadece 6 yıl içinde ulusal düzeyde güçlü sosyal organizatörlerin bir ağı haline geldi. LUCHA liderliğindeki barışçıl protestolar ve gösteriler rutin olarak yetkililer tarafından saldırıya uğruyor. Ekim 2017’de, LUCHA tarafından düzenlenen bir gösteri sırasında 5 genç öldürüldü, üyelerinin ve liderlerinin çoğu barışçıl toplantılarda tutuklanarak gözaltına alındı. Kongo ulusal istihbarat teşkilatı, gözaltında fiziksel ve psikolojik tacizlere maruz kalan birkaç üyeyi tutukladı.
Hassan Bouras
Orta Doğu ve Kuzey Afrika için Bölgesel Kazanan
Hassan Bouras, gazeteci, blog yazarı, Cezayir İnsan Hakları Ligi’nin önde gelen bir üyesi ve Cezayir’de kaya gazı çıkarılması için yıkıma karşı bir koalisyon olan Rejection Front’un da kurucu üyesi. Cezayir’de hem yolsuzluk hem de işkence konusundaki raporlamaları yirmi yılı aşkın süredir devam ediyor ve bu çalışma nedeniyle Cezayir makamları tarafından defalarca hedef alındı. Yıllarca süren yargısal taciz, keyfi gözaltılar, evine yapılan şiddetli baskınlar ve hapis cezasına rağmen yazmaya ve savunuculuğa devam ediyor.
* Nurcan Baysal’ın ödül törenindeki konuşmasını okumak için tıklayınız.