Danıştay 10. Dairesi, Cumhurbaşkanlığı’nın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının iptal istemini reddetti. Karar, 2’ye karşı 3 oyla alındı. Kadınlar itiraz sürecini işletecek.
Danıştay 10. Daire, kamuoyunda İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen ‘Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararıyla çıkılmasının iptali istemiyle açılan davalar hakkında kararını verdi.
Savcı Aytaç Kurt’un TBMM tarafından onaylanan sözleşmenin Cumhurbaşkanı kararıyla feshedilemeyeceği yönündeki mütalaasına karşın mahkeme, İstanbul Sözleşmesi’nin feshi kararının iptali talepli başvuruları oy çokluğuyla reddetti.
11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açıldığı için İstanbul Sözleşmesi ismiyle anılan Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’ni imzalayan ve onaylayan ilk ülke Türkiye’ydi.
Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi yönündeki 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararı Resmi Gazete’de şu ifadelerle yayımlanmıştı:
“Türkiye Cumhuriyeti adına 11.05.2011 tarihinde imzalanan ve 10/02/2012 tarihli Bakanlar kurulu kararı ile onaylanan ‘Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedilmesine, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3’üncü maddesi gereği karar verilmiştir.”
Karar pek çok kentte protesto edilmiş; İstanbul Sözleşmesi’nin kadına karşı şiddeti ve kadın cinayetlerini önlemekte, kadınları korumakta çok önemli olduğunu vurgulayan kadın ve insan hakları örgütleri duruma itiraz etmişti.
Ardından kararın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle çok sayıda dava açılmıştı.
Bundan sonra süreç nasıl işleyecek?
Duvar’dan Müzeyyen Yüce’nin haberine göre, Danıştay’ın dosyaları reddetmesinin ardından atılacak adımların hazırlıkları da yapılmış durumda. Davacılar bu kararı Danıştay Dava Daireleri Kurulu’na taşıyacak. Bu aşamada itirazların incelenme süreci başlayacak.
Daha önce İstanbul Sözleşmesi’nin feshine ilişkin açılan yürütmenin durdurulması davasında ret kararı veren İdari Dava Daireleri Kurulu, esasa ilişkin başvurulara da ret kararı verirse Anayasa Mahkemesi’ne ‘Anayasaya aykırılık’ gerekçesiyle başvuru süreci işletilecek. Buradan da red sonucu çıkarsa iç hukuk yolları tükenmiş olacak. Böylece süreç Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvurular ile devam edecek.
Sosyal medyada tepki yağıyor
Danıştay’ın kararı sosyal medyada pek çok kişi tarafından yorumlandı. CHP, HDP milletvekilleri başta olmak üzere, kadın örgütleri Danıştay kararını protesto etti.
Mor Çatı, Twitter üzerinden “Kadına yönelik şiddetle mücadeleye dair en kapsamlı uluslararası belgeye taraf olmaktan Türkiye’nin imtina etmesi, kadına yönelik şiddetle mücadelenin bir öncelik olmadığını bir kez daha gösteriyor.
“Türkiye’nin acilen bu yanlış karardan döneceği gün için mücadeleye devam ediyoruz. İstanbul Sözleşmesi için mücadelemiz, kadınların ve çocukların şiddetsiz hayatlar kurması için! #İstanbulSözleşmesiBizim #Vazgeçmiyoruz” paylaşımını yaptı.
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu kararın tanınmadığını belirterek İstanbul başta olmak üzere pek çok şehirde saat 19.30’da protesto gösterileri yapılacağını duyurdu.
Kadın hareketi ne düşünüyor?
Danıştay’ın bu kararını Duvar’a değerlendiren Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü sözleşmenin feshine ilişkin kararın çok açık bir şekilde anayasaya aykırı olduğunu, Danıştay Savcısı Aytaç Kurt’un da bu yönde mütalaa verdiğini hatırlatıyor. Güllü, “Taraflı, erkek yargının bir örneğini daha yaşıyoruz” diyerek şöyle konuştu:
“Verilen bu karar Türkiye’de bir hukuk sistemi olmadığı yönünde bir sonucu karşımıza çıkarmaktadır. Açıkça anayasaya aykırı olan bir fesih işlemi iptal edilmedi, başvurular reddedildi. Bu karar aslında mahkeme heyetinin başından bu yana duruşmalarda takındığı ılımlı tavırlarını da açıklıyor. Duruşma salonları büyüdüğünde hukukun yok olduğuna biz 12 Eylül dönemlerinde tanıklık etmiştik. Dolayısıyla bu sürecin geldiği nokta da hukuksuzluktur. Demek ki hukuktan vazgeçen bir kısım adı hukuk insanı olan kişiler talimatla yönetilmektedir. Danıştay hâkimleri kendi özgür iradelerinin dışında karar almaktadırlar. Yürünecek çok yol var. Nefesimiz yettiği yere kadar mücadeleyi sürdüreceğiz.”
Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) üyesi Berrin Sönmez’e göre de bu karar tamamen siyasi. Danıştay’ın ret kararının Türkiye’nin insan hakları hukukuna dayalı bir ülke olmaktan çıkacağının da göstergesi olduğuna vurgu yapan Sönmez, “Artık otoriterleşmeden diktatörlüğe doğru giden bir sürece gidiyoruz. Bu duruma da yargıçlar eliyle zemin hazırlanıyor. Tüm bunlara rağmen asla ne İstanbul Sözleşmesi’nden ne de kadın mücadelesinden vazgeçmeyeceğiz” dedi.
Kararı Bianet’e değerlendiren Mor Çatı avukatlarından Canan Arın, savcının davacılar lehine mütala vermesini bir ‘oyun’ olarak nitelendirdi:
“Savcının bizim lehimize mütala vermesi bile sadece bir oyundu çünkü Tayyip Erdoğan iradesi dışında kimsenin ağzını açmaya hakkı yok. Gezi davasında verilen karar o kadar infial yarattı ki savcı bizim lehimize mütalaa verdi. Hakim hangi tarafı azarlarsa onun lehine karar verilecektir zaten başka türlü karar vermesi beklemezdi. Karar hukuki değil siyasi. Hukuki olması mümkün değil muhteşem savunmalar yapıldı. Dolayısıyla buna rağmen aleyhe karar veriyorsa bu hukuki değildir. Danıştay politik bir karar verdi, lehe karar verseydi şaşırdım. AİHM’e gidebilirler kadınlar. Türkiye’de hukuk kurallarının uygulandığı günleri görür umarım.”
Diyarbakır Barosu’ndan Gülşen Özbek ise kararın anayasal dayanağı olmadığının altını çizdi:
“Devletin başı olmasın sebebiyle diyor kararda kararın kendisi anayasa hükümlerine aykırılık taşıyor. Cumhurbaşkanı tek başına karar veremez davada buna yönelikti zaten. Bu kararın anayasal dayanağı yok. Uluslararası antlaşmadan çekilme sadece cumhurbaşkanın yetkisine dayandırmak doğru değil bu kararı Meclis verebilirdi. Danıştay kararı ile halk iradesi de hiçe sayıldı. Uluslararası sözleşmelerinden işlevi bittiğinde çekilir. Bu ülkede erkek şiddeti devam ederken böylesi sözleşmeden çekilmesi doğru değil.”
Kaynak BBC Türkçe, Duvar, Bianet