25 yıl önce, kadın haklarını dünya çapında siyasi gündeme taşıyan Pekin Konferansı’na katılan iki kadın hakları savunucusu, Selma Acuner ve Zeliha Ünaldı, konferansın 25. yıldönümünde Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun geçmişi, bugünü ve geleceğini anlatıyor.
25 yıl önce, 189 ülkeden 30 binden fazla aktivist, küresel lider ve hükümet temsilcisi, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesi üzerine şimdiye kadarki en kapsamlı gündemi tartıştı ve kabul etti: Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu.
Deklarasyon ve platform, en kapsamlı küresel politika çerçevesi ve eylem planı olmaya devam ediyor.
Türkiye’den iki kadın hakları savunucusu da 25 yıl önce, eşit bir dünya inşa etme arayışlarında onları şekillendiren bir deneyim olan Pekin Konferansı’ndaydı: Selma Acuner ve Zeliha Ünaldı.
4. Dünya Kadın Konferansı’nın 25. yıldönümününde Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun geçmişi, bugünü ve geleceğini onlardan dinliyoruz.
Avrupa Kadın Lobisi Yönetim Kurulu Üyesi, Selma Acuner
“Biz, dünyanın her yerinden kadınlar, eşit bir gelecek ve barışçıl ve kapsayıcı bir dünya için kadın haklarına yönelik vizyoner bir sonuç belgesi elde etmek için şevkle birlikte çalıştık.
Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu uzun ve hararetli tartışmalardan sonra kabul edilirken, cinsiyet eşitliğini ve kadın haklarını dünya çapında siyasi gündemde tutan bir yol haritası olarak duruyor. Kadınların cinsel sağlık ve üreme sağlığı ve haklarındaki eksiklikler ve kadınların yaşadığı eşitsizliklerin derin yapısal doğası kabul edilmesine rağmen, bu bir paradigma değişimiydi.
Dünya liderlerinin, uzun yıllardır mücadele veren ulusötesi feminist hareketin taleplerini ve çeşitli seslerini kabul ettiğine ve bunların dünya kadınlarıyla yan yana insan hakları olarak kadın hakları için ayağa kalktığına şahit olmak umut vericiydi.
Zorluklara rağmen, Pekin’den sonra kadın hakları ve cinsiyet eşitliğinde çok şey başarıldı. Ulusötesi kadın hareketinin gücü, bilgisi, dayanıklılığı ve zenginliği artık geri döndürülemez bir gerçek.”
Sırada ne var?
“Normatif çalışmada iyi ilerleme sağlanmıştır, ancak bu yasal ve politika reformlarını uygulayacak cinsiyete duyarlı ve hesap verebilir kurumların bulunmaması nedeniyle yasalar ve politikalar etkisiz kalmaktadır. Hükümetleri uygulamada siyasi taahhüt ve liderlik göstermeye çağırıyoruz.
Kadın hareketi olarak haklarımız ve eşitliğimiz için harekete geçmeye, örgütlenmeye devam edeceğiz. Tüm politika yapıcılar ve tüm dünyadaki kadın hareketleri için ilerici bir küresel referans belgesi olmaya devam eden Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nu koruyacağız. Sivil toplum, devletler ve uluslararası kuruluşlar da dahil olmak üzere tüm aktörlerin, kadınların güçlendirilmesi ve cinsiyet eşitliği konusundaki ilerici politikaların karşısına çıkan engelleri ortadan kaldırmak için kolektif ve kararlı bir şekilde birlikte çalışma zamanı. ”
BM Kadın Birimi Program Yöneticisi, Zeliha Ünaldı
Hikayeye şu cümleyle başlasaydım yanlış olmazdı: “Trene bindim ve hayatım değişti.” Yirmi beş yıl önce, 4. Dünya Kadın Konferansı’na katılmak için Varşova’dan Pekin’e giden Trans-Sibirya trenine bindim. Yakın zamanda kurulan Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) kadın çalışmaları programında yüksek lisans öğrencisi ve araştırma görevlisiydim.
Dünyayı değiştirmeye kararlı sivil toplum kuruluşlarını temsilen 29 farklı ülkeden 200’den fazla kadınla birlikteydik. Sekiz günlük bu yolculukta yaşadığımız tüm bu duygular, ünlü feminist Sue Vinson’ın şu sözleriyle özetlenebilir: “Biz çokuz ama biriz, dünyaya kadınların gözünden bakın.” Bu aynı zamanda genel Pekin Konferansı ve sivil toplum forumunun ana temasıydı.
Pekin Deklarasyonu’na taahhüt veren 189 ülkeden biri olan Türkiye hükümeti, başlangıçta taahhüt ettiği tüm önlemleri aldı. Bunlardan biri, Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Yok Edilmesi Sözleşmesi (CEDAW) ve Pekin Deklarasyonu’na uygun olarak iç hukukta değişiklik yapılmasıydı. Daha sonra hükümetle işbirliği içinde kadın hareketinin çabalarının bir sonucu olarak hükümet, medeni kanunu, ceza kanununu ve iş kanununu değiştirdi.
Ancak COVID-19 salgını, bu başarıların çoğunun Türkiye’deki ve dünyadaki kırılganlığına ışık tuttu. Araştırmalar, COVID-19 döneminde kadınların işgücüne katılımının erkeklerden daha fazla etkilendiğini ve bunun yoksulluk seviyeleri için de geçerli olduğunu gösteriyor.
Riskleri ortadan kaldırmak için Pekin’in yıldönümünde ayrıntılı olarak tartışmamız gereken önemli konular var, bunların arasında 1995’in ruhu var: “çok ama bir olmak.”
Sırada ne var?
“Mümkün olduğunca çok sayıda kadın, erkek, kız ve erkek çocuğa ulaşarak bu birlik ruhunu canlandırmalıyız. Çünkü özellikle krizlerden sarsıldığımız böyle zamanlarda, bu birlik ve dayanışmaya her zamankinden daha fazla ve kararlı bir şekilde ihtiyacımız olduğuna inanıyoruz. Bu ruhu o trene binme fırsatı bulamayan kadın ve kızlarla, erkeklerle ve oğlanlarla paylaşmak için çalışmaya devam edeceğiz ”dedi.
Kaynak: UN Women