Yapay zeka teknolojilerinin haberciliğe etkisini değerlendiren Etik Gazetecilik Ağı’nın (EJN) kurucusu Aidan White, algoritmaların çoğulculuktan uzak içerikler sunma eğiliminde olduğunu vurgulayarak, gelecekte gazetecilerin, insanların farklı fikirlere erişmesini sağlaması gerektiğini söyledi.
Journo’da Semanur Beşevli’nin haberine göre, Aidan White, Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Basın Akademisi‘nde 23 Nisan’da düzenlenen “Yapay Zekâ Çağında Gazetecilik Etiği” başlıklı seminerde konuştu.
Devlet veya şirket kontrolünden bağımsız, şeffaf bir internet ortamı oluşturmanın en büyük zorluklardan biri olduğunu söyleyen White’a göre teknoloji devlerinin tercihleri, bilgi ekosistemini bozan etkiler yaratıyor.
Bunlardan biri de algoritmaların ve yeni yapay zekâ modellerinin etkisi. Büyük teknoloji şirketlerinin tekelindeki algoritmalarla şekillenmiş olan internet ortamının, insanların farklı içerikler görmesini engellediğini ifade eden White şunları söyledi:
Bir gazetenin sayfalarını çevirirken bir sonraki sayfada karşınıza hangi haberin çıkacağını bilemezdiniz, hiç tahmin etmediğiniz ‘sesler’ duyabilirdiniz. Kişiselleştirilmiş algoritmalar, bu sürprizi ve çoğulculuğu ortadan kaldırıyor. Şaşırtıcı bilgilere erişebiliyor olmamız lazım. Yapay zekâ farklı fikirlere ulaşmamıza izin vermiyor. Gazeteciler mutlaka bu görevi üstlenmeli.
Yapay zekânın toplumsal ilerleme için büyük bir fırsat olduğunu, sağlık başta olmak üzere hayatımızın pek çok alanında olumlu etkilerini görebildiğimizi bildiren White, gazetecilikte de bu sayede bilginin daha doğru ve verimli bir şekilde iletilebileceğini vurguladı:
Yapay zekâ, gazetecilik içerisinde eskiden çok emek gerektiren, uzun zaman alan ve hiç kimsenin de yapmaktan hoşlanmadığı pek çok işin otomatize edilmesini, insanların sırtından büyük bir yükün alınmasını ve böylelikle gerçek gazeteciliğe çok daha fazla enerji, zaman ve kaynak kalmasını sağladı. Ancak yapay zekâ sayesinde gazeteciliğin daha hızlı, verimli, doğru yapılabilmesi için, yapay zekâ ile toplumsal bilincin bir arada çalışması gerekiyor.
Gazetecilerin kamu yararı adına teknoloji devlerinden dört talebi
Yapay zekânın bir yandan da gazeteciliğe olumsuz etkileri olabileceğini vurgulayan White, basın özgürlüğünün ve kamu hakkının savunulması için çalışanların bu bağlamda büyük teknoloji şirketlerinden temelde dört talebi olduğunu aktardı:
- Şeffaflık: Algoritmaların nasıl çalıştığı, hangi verileri topladıkları şeffaf olmalıdır. Bunların karanlık kutular olması kabul edilemez, ne toplandığını ne şekilde toplandığını bilmek toplumun hakkıdır.
- İnsani müdahale: Süreçlerin içerisinde insanların katkılarının olması, toplumun genel zekası, değerlerinin ve yargılarının bu süreçlerde her zaman müdahil olması.
- Etik standartlar belirlenmesi: Gazetecilikte olduğu gibi bazı temel değer yargılarıyla kamu yararı gözetilerek kullanılması hususunda belirleyici bir rol üstlenmeleri gerektiği.
- Hesap verebilirlik ve denetleme: Bu büyük şirketlerin kimseye hesap vermeden yapay zekâ araçlarını geliştirmeleri ve kullanmaları yerine yaptıkları şeyin denetlenmesi ve sonucunda oluşabilecek hasar, zarara karşı sorumluluk almalarını gerektiren uygulamalar olması.
Ancak White’a göre gazetecilerin kamu yararı gözeterek ortaya attığı bu dört talep teknoloji şirketleri nazarında kabul edilemez bulunuyor. Çünkü bu talepler, dev şirketlerin finansal çıkarlarıyla temelden çelişiyor.
Haber kuruluşlarının, kendi yapay zekâ araçlarını üreterek teknoloji devleriyle rekabete girmesini bir çözüm olarak ortaya atanlar var.
Kendi yapay zekâsını üreten birkaç medya haricinde haber medyasının geleceğinin büyük teknoloji şirketlerinin yarattığı yapay zekâ araçlarına erişebilmeye bağlı olacağını söyleyen White şöyle devam etti:
Habere erişim, haberin üretimi ve dağıtımı tamamen teknoloji şirketlerine bağlı olacak gibi gözüküyor. Sorun şu ki, haber mecraları ne kadar bağımsız olmaya çalışırlarsa çalışsınlar, tamamen bağımlı olacakları bu teknoloji şirketleri temel değer yargılarıyla hareket etmedikleri için haber medyasının belki de iki yüz yıldır üstünde durduğu etik çerçeve çökmüş olacak.
White’a göre bu noktada asıl sorun, devletlerin ne yapacağı. Resmî yetkililer, gücün makûl şekilde yayılmasını sağlayacak yasal müdahalelerde mi bulunacak? Yoksa haber medyasının tamamen kendi içinde bir bağımlılığa zorunlu kaldığı veya izole olup toplumdan uzaklaştırıldığı bir gelecek mi bizi bekliyor?
White, teknoloji şirketlerinden belli kurallar çerçevesinde gazetecilikte olduğu gibi özdenetim talep edilmesine rağmen, onların oturup anlaşma imzalamayı kabul bile etseler sonrasında bunları uygulamaya geçirmediklerinin altını çiziyor:
Belli ki gazetecilerin vakti zamanında geliştirip uymaya taahhüt ettikleri sonra da iyi kötü uydukları belli bazı özdenetim ilkelerini bu teknoloji şirketlerinin benimsemesi ve uygulaması pek mümkün görünmüyor. Bu sebepten de yapılması gereken kanun ve özdenetim yapılarının bir arada işletilmesi.
Haberin tamamına buradan ulaşabilirsiniz.