SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği, Doç. Dr. Sevgi Uçan Çubukçu’nun moderatörlüğünde İpek Çalışlar ile “Atatürk ve Kadın: Duygular ve İlişkiler” başlıklı bir söyleşi düzenledi.
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği, Doç. Dr. Sevgi Uçan Çubukçu’nun moderatörlüğünde İpek Çalışlar ile “Atatürk ve Kadın: Duygular ve İlişkiler” başlıklı bir söyleşi düzenledi.
Gülseren Onanç’ın açılış konuşması ile başlayan Sevgi Uçan Çubukçu’nun İpek Çalışlar’ın hayatından anekdotları aktarması ile devam eden etkinlikte, İpek Çalışlar konuşmasına Atatürk ve hayatına dokunan kadınlar hakkında yazmaya nasıl karar verdiğini açıklayarak başladı:
“Herkesin çok sevdiği Atatürk, kimsenin tanımadığı Atatürk. Çok ilginç, kitaplar yazılıyor ama birçok şey gizleniyor. Malzememi yok, belli değil. Mesela, Selanik’teki pembe evi tapuda yıllarca bulamamışlar. Cemil Koçak, tapuları sıralamış. Bu sırada Mustafa Kemal’in beyanı da ortaya çıkıyor. Annesinin zengin kızı ve babasının kereste ticaretinden zengin olduğuna dair beyanları var. Kendisinin yoksul olarak tanıtılmasına sinirleniyor. Yıllarca Selanik’teki pembe evin tapusunun bulunamamasının nedeni herkesin erkek adına tapuyu araması. Ali Rıza Efendi, Ragıp Bey ve Atatürk adına arıyorlar. Halbuki ev, Zübeyde Hanım adına bakılınca bulunuyor. Zübeyde Hanım, anne babadan üçte birine ortak ve Ali Rıza Bey ölünce evi alıyor ve satıyor. Sonrasında ise tekrar evi alıyor ve tapuyu üstüne yaptırıyor.
Mustafa Kemal’in birçok bilmediğimiz şeyi var. Latife Hanım’ı yazarken anlatıcının kadın olmasını istedim. Afet’i anlatacak kimse kalmamış ve gördüm ki Makbule Hanım, İstanbul Gazetesi’ne günler süren tefrika vermiş. Bu tefrikada hem annesinden dinlediklerini hem de Atatürk’e dair kendi gözlemlerini aktarıyor. Atatürk, zamanında Makbule’yi okula göndermek istememiş. Abi olarak kızların okumaması gerektiğini düşünmüş.”
Atatürk’ün yaşamında olan kadınların anlatımlarının çok ortada olmadığının altına çizerek devam eden Çalışlar, Atatürk’ün kardeşi Makbule Hanım’ın her şeyin doğrusunu söylemesine rağmen kimsenin bu doğruları sevmediğini belirtti ve Makbule Hanım’ın o günlere dair anlatımını aktardı:
“Yalnız biz erkekler mi haklıyız anne?”
“Mustafa Kemal, okula giderken arkadaşının annesi ya da teyzesi kötü kadın ilan edilmiş. Kadının evine baskın yapılıyor ve kadın, baskın sonrasında, kuyuya atlayıp intihar ediyor. Mustafa Kemal, bu duruma çok üzülüyor ve annesine yalnız biz erkekler mi haklıyız anne diyor. Kadının neler çektiğini, arkadaşının başına gelenleri görünce nefret etmiş ve bu durum üzerine küçükken annesine ben evlenmek istemiyorum diyor. Bu hikâyeyi Makbule’nin ağzından dinliyoruz.”
“Atatürk, kadınlarla büyüdüğü için kadınları gören adam haline gelmiş. Kadınların ıstırap çekip çekmediğini anlıyor. Kadın bakış açısından bakmayı çocukken öğrenmiş. 14 yaşındaki kız çocuklarının, yalancı tanıklarla yaşlarının büyütülerek evlendirilmesini gözlemliyor.”
Kadın-erkek ilişkilerine dair Atatürk’ün bakışını, kadın erkek ilişkilerinde ne aradığı Latife Hanım ve Fikriye Hanım ile ilişkisine odaklanarak anlatan Çalışlar, o günleri şöyle anlattı:
“Kafasında kadın-erkek ilişkilerinde sınır yok. Kendisi 15 yaşındayken, 35 yaşındaki şarkıcı ile evleneceğim diyor ve kadını eve getiriyor. Zübeyde Hanım’a 60 yaşındaki erkekler, 15 yaşındaki kız çocuklarıyla evleniyorsa ben niye evlenemeyeceğim diyor. Zübeyde Hanım da akıllı. Atatürk’ün günlüğünü başkasına okutuyor ve sevdasının azaldığını görüyor. Hayatına giren kadınlar müzisyen, zeki ve güzeller. Özellikle şarkıcılara, müziğe çok meraklı. Latife Hanım’a hayran. Çünkü altı, yedi dil biliyor. Fikriye Hanım da güzel, evde eğitim görmüş. Fikriye Hanım, ilk aşklarından biri değil. Bulgaristan’da tanıştığı ve mektuplaştığı Madam Corinne de var. Kadınlara kolay sevdalanıyor.”
“Kadınlarla ilişkisinde sabırlı, adım adım ilerliyor. Karar verince de sabırsız. Bunu Latife Hanım ile ilişkisinden de görebiliriz. Evlilik için Latife Hanım’ın ailesi ile anlaşıyorlar ve nikahın yapılacağı gün belirleniyor. Atatürk, belirlenen günden hoşlanmıyor. Latife’ye hemen bugün nikahı yapalım diyor. Aile razı oluyor ve o gün nikahı kıyıyorlar.”
“Bütün bunları planlamış. Nikah sırasında Latife Hanım’ı masaya oturtuyor. Normalde, kadınların vekili masaya oturur.”
Söyleşinin devamında Çalışlar, Fikriye Hanım ile olan ilişkisindeki problemlere şu şekilde değindi:
“Fikriye Hanım’a kötü davrandığına ilişkin eleştiriler var. Latife Hanım, Fikriye kadar alımlı değil ama yeni kurulacak Türkiye Cumhuriyeti’nin kadın tasavvurunu gerçekleştirecek yetkinlikleri var. Fikriye’nin verem olduğu kesinleşince yeni kurulacak devletin geleceği için bırakması gerekliliği vurgulanıyor çünkü veremin tedavisi yok. Zübeyde Hanım da başından beri Fikriye’yi istemiyor. Fakat, Atatürk’ün Fikriye’ye kötü davrandığını düşünmüyorum. Ölümünün de intihar değil arkasından sıkılan kurşun olduğu ortaya çıkıyor. Fikriye Hanım’ın eşyalarını ölümünden sonra abisine veriyorlar. Abisi, fanilasında kurşun deliği olduğunu söylüyor.”
“Marmara Üniversitesi’nin eski rektörlerinden biri, Fikriye’nin misafir olduğu ailelerden birisiydi. Fikriye’nin İstanbul’dan Ankara’ya giderken tabancasını alarak gittiğini söylüyor. Babası, bu konuda, Mustafa Kemal’i uyarıyor. Yaverlerden biri, Fikriye Hanım ile buluşuyor ve amcası Nuri Conker’in oraya götürmek istiyor. O sırada bir boğuşma yaşanıyor. Fikriye Hanım’ın vurulması ve ölümü sonrası Atatürk, güncelerce ağlıyor. Bu nedenle birisine öldürün demesi mümkün değil. Fikriye Hanım’ın vereminin tedavi edilememiş olması da canını çok sıkıyor, Atatürk’ün. Fikriye’yi Avrupa’ya gönderiyor. Fikriye ise Latife Hanım’ı duyunca geri dönüyor. Fikriye Hanım’ın ölümünden iki ay sonra Heybeliada’daki Sanatoryum ’da kadın koğuşu açılıyor.”
“Fikriye’nin ölümü sonrasında Latife Hanım ile evliliğinin bütün tadı kaçıyor. Latife Hanım, bir şey olunca ben Fikriye değilim diyor.”
“Kadınlar çift eşi kabul etmiyorlar. Fikriye ile olan aşkı, büyük bir aşk. Ankara’da birliktelerken sağlıklarını bozacak bir yaşam sürüyorlar. Sürekli savaş tehdidinin altında sabahlara kadar oturuyorlar.”