İranlı kadınlar, ‘ahlak polisi’ tarafından gözaltına alındıktan sonra yaşamını yitiren 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ölümünü protesto etmek için başörtülerini yakıp saç kesme eylemi yaptı. İran’da başlatılan protesto tüm dünyaya yayıldı.
Doğu Kürdistan’ın Sakız kentinden başkent Tahran’a akrabalarını ziyarete gelen Mahsa Amini erkek kardeşinin kullandığı aracı durduran ahlak polisince gözaltına alınmıştı. Kardeşine, nasihat edilip serbest bırakılacağı söylenerek götürülen genç kadının, gözaltına alındıktan iki saat sonra komaya girdiği ve kaldırıldığı hastanede öldüğü ortaya çıkmıştı.
Devlet televizyonu Amini’nin dövüldüğü iddialarını yalanlayarak, polisin genç kadını “nasihat etmek ve eğitmek” üzere karakola götürdüğünü ve orada kalp krizi geçirdiğini söyledi.
Amini’nin ölümünün ardından, İranlı kadınlar sokaklara akın etti. Basına yansıyan haberlere göre güvenlik güçleri protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullanırken kadınlar “diktatöre ölüm” sloganları attı.
İranlı gazeteci ve aktivist Masih Alinejad,İran’ın Sakkız kentindeki güvenlik güçlerinin, Amini’nin cenaze töreninin ardından barışçıl protestoculara ateş açtığını ve birkaç protestocu yaralandığını öne sürdü.
Sosyal medya kullanıcıları, kadınlara yönelik polis saldırılarının görüntülerini de paylaştı. Twitter’da Amini’nin öldürülmesini protesto amaçlı açılan #MahsaAmini etiketi, sosyal medya platformunda 1.63 milyondan fazla kullanıldı.
Hengaw İnsan Hakları Örgütü, Amini için yapılan protestoların bilançosunu paylaştı. Rapora göre, İran özel kuvvetlerinin Amini’nin öldürülmesini protesto etmek için Saggız ve Senendec illerinde gerçekleştirilen protestolara yönelik saldırılarında en az 38 kişi yaralandı, 13 kişi tutuklandı.
Kadınlar saçlarını kesiyor, başörtülerini yakıyor
Mahsa Amini için yapılan protestolar İran sokaklarında ve sosyal medyada da devam ediyor. Kadınlar saçlarını kestikleri ve başörtülerini yaktıkları videolar paylaşarak tepkilerini göstermeye devam ediyorlar.
Oyuncu Anahita Hemti, Instagram’da saçlarını kestiği videosunu paylaşarak saç kesmenin İran’daki kimi inanışlara göre yas sürecinin bir parçası olduğunu dile getirdi. Kimi İran efsanelerinde de kadınların saçlarını kesmesi yas sürecinin bir parçası olarak anlatılırken bu inanış Amini’nin ölümünden sonra bir öfke temsiline dönüşmüş durumda.
Alinejad, “7 yaşından itibaren saçlarımızı örtmezsek okula gidemeyiz ya da bir işe giremeyiz. Bu cinsiyet ayrımcılığı rejiminden bıktık” sözleriyle kadınların görüntülerini paylaştı.
İran İnsan Hakları Merkezi, ülkede genç kadınlara yönelik baskının üst seviyede olduğuna işaret ediyor. İran’da İslam devrimi sonrası yürürlüğe giren kadınların başörtüsü takma zorunluluğu son yıllarda pek çok İranlı kadın tarafından protesto ediliyor. İranlı kadınlar sokaklarda sıklıkla ahlak polisiyle karşı karşıya gelerek tartışmalar yaşıyor, kimi zaman da darp ediliyor.
Mahsa’nın ölümü de İran’da Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi’nin 1979 İslam rejimi ile konulan başörtüsünü zorunlu kılan kıyafet kurallarının daha sıkı uygulanması çağrısından haftalar sonra geldi.
Raisi, 15 Ağustos’ta kadın kıyafetlerini kısıtlayan ve hem halka açık hem de çevrim içi ortamda katı kuralları ihlal edenlere daha sert cezalar öngören bir kararname imzaladı.
İran polisi: Talihsiz bir olay
Amini’nin ölümüne ilişkin açıklama yapan İran polisi, ‘tekrarlanmaması gereken talihsiz bir olay’ ifadelerine yer verdi. İran’ın resmi haber ajansı Fars’ın aktardığına göre, açıklamayı yapan Tahran polisi yetkilisi Hüseyin Rahimi, “İran polisine karşı korkakça suçlamalar yöneltildi. Mahkeme gününe kadar bekleyeceğiz ancak emniyeti sağlama görevimizi bırakamayız” dedi.