H. Nüzhet Gökdoğan, Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi ve dekanı olarak tarihe adını yazdı.
Hatice Nüzhet Gökdoğan kimdir?
Türkiye’nin önemli isimlerinden olan Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910’da İstanbul’da dünyaya geldi. Eğitim hayatına Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak başladı ve 1928 yılında buradan mezun oldu. Mezuniyetinin ardından, Fransa’ya matematik ve fizik okumak üzere burs kazandı.
1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı. Bu başarı ona yetmedi ve Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimine yöneldi. Paris Gözlemevi’nde de staj yaptı ve başarısıyla dikkat çekti. Hatta Paris Gözlemevi, Nüzhet Gökdoğan’a kalmasını teklif etti, fakat o yurda dönmeyi tercih etti.
Yurda dönüşünde, Kandilli Gözlemevi’nde çalışmak istedi ancak müdür Fatin Gökmen tarafından kadın olması sebebiyle işe alınmadı. Bu, Gökdoğan’ın hırsını kırmadı; aksine onu daha da güçlendirdi.
1934’te İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atandı ve burada ilk kadın doçent unvanını aldı. Daha sonra Yüksek Mühendis Mektebi (İstanbul Teknik Üniversitesi)’nde müderris muavin olarak çalıştı. Bu kurumda da ilk kadın çalışan oldu.
Gökdoğan’ın astronomi alanında çalışmaları pek çok yenilik getirdi. Astronomi Enstitüsü’nün kurucusu Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in danışmanlığında doktora tezini hazırladı. 1954 yılında Fen Fakültesi Dekanı seçildi. Güneş gözlemleri için Lyot filtresini Türkiye’ye getirdi ve gözlemlerin kapsamını genişletti.
Astronomi çalışmalarını sürdürürken, yurt içinde pek çok uluslararası Astronomi kongresi ve etkinliğinin düzenlenmesine öncülük etti. 1978’de 2. Astronomi Kongresinde, Türkiye’de uluslararası nitelikli ve büyük bir gözlemevi kurulması gerektiğini vurguladı.
Nüzhet Gökdoğan, aynı zamanda meslektaşlarıyla birlikte 1948 yılında Türk Matematik Derneği’ni kurdu. 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin de kurucuları arasındaydı ve 1974 yılına kadar başkanlığını yaptı. Ayrıca Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik ve diğer önemli bilim kadınları ve akademisyenlerle birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği’ni (TÜKD) kurdu.
Eğitim alanında da katkılar sağladı. Lise edebiyat ve fen sınıfları için Astronomi ve Spektroskopiye giriş konusunda ders kitapları yazdı.
“Rasat yaparken dürbünün önündesiniz, hiç kimse yok, yalnız gökyüzü ve siz. Ezici bir duygu. Bir nokta olduğunuzu hissediyorsunuz. Kainatta bir küçük şeysiniz. Olağanüstü bir duygudur kainatı gözlemek. Çok büyük bir şeydir o.”
Nüzhet Gökdoğan
Nüzhet Gökdoğan’ın hayatı, azmin ve başarının sınırlarının olmadığını gösteriyor. Her aşamasında, kadın olmanın getirdiği zorluklara rağmen, bilimde önemli başarılar elde etti ve Türk bilimine büyük katkılar sağladı. Bugün, 113. yaş gününde Google’ın onu Doodle olarak göstermesi, başarılarının yeni nesillere aktarılması için gördüğümüz en iyi anmalardan biri.