6. Paris Barış Forumu, “rekabetin hüküm sürdüğü bir dünyada ortak zemin arayışı” temasıyla 10-11 Kasım 2023 tarihlerinde Paris’te düzenlendi. OECD Politika Analisti ve SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği gönüllüsü Ayşegül Bayar Hildgen, Forum’un amacı, çalışmaları ve bu sene öne çıkan mesajlara dair izlenimlerini yazdı.
Ayşegül Bayar
Paris Barış Forumu nedir?
Bir yandan iklim krizi ve doğal afetler, diğer yandan çıkarcı politikaların doğurduğu ekonomik/siyasal krizler, savaşlar ve insanlık krizleriyle mücadele ettiğimiz bir dönemden geçiyoruz. Sorunlarımız ortakken, işlevini yitirmiş bir uluslararası sistemle karşı karşıyayız. Amin Maalouf’un deyimiyle bu “çivisi çıkmış dünyada” ortak zeminlerde buluşmaya her zamankinden daha çok ihtiyacımız var. Paris Barış Forumu bu ortak zemini yaratma amacıyla 2018’den bu yana her yıl Kasım ayında Paris’te düzenleniyor. Küresel krizlerle ve çakışan aciliyetlerle daha iyi başa çıkabilmeye, parçalanmış dünyada iş birliği yollarını aramaya ve uzun vadede barışın temellerini inşa etmeye katkı sunmayı amaçlıyor.
Forumun 11 Kasım’da düzenlenmesi sembolik bir anlam taşıyor. 11 Kasım 1918’de I. Dünya Savaşı’nı sona erdiren ateşkes ilan edilmişti. Ateşkes sırasında yapılan “bir daha asla” taahhüdüne rağmen, dünyada an itibariyle International Crisis Group‘un verilerine göre 70’ten fazla çatışma sürüyor. Bu çatışmaların yanı sıra iklim krizi gibi sebeplerle yerinden edilmiş insanların sayısı UNHCR raporuna göre 110 milyonu bulmuş durumda. Toplumsal cinsiyet eşitliğine baktığımızda, Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği 2023 raporuna göre bu hızla devam edersek eşitliğe ancak 131 yıl sonra ulaşabileceğiz. UNICEF ve Dünya Bankası’nın bir analizine göre, dünyada 333 milyon çocuk, yani her 6 çocuktan 1’i aşırı yoksulluk içinde yaşıyor. Paris Barış Forumu bu derin, karmaşık ve ortak sorunlar karşısında uluslararası işbirliklerini artırmayı hedefliyor.
Forumun yönetişim yapısı nedir?
2023 yılına kadar Forum’un başkanlığını Dünya Ticaret Örgütü’nün eski başkanı Pascal Lamy üstlenmişti. 2023’ten beri ise Forum’un başkanı OECD’nin eski genel sekreteri Angel Gurria. Forum yasal olarak dernek statüsünde ve Avrupa Komisyonu, Açık Toplum Vakfı, Bill ve Melinda Gates Vakfı, Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ), Fransa Dış İşleri Bakanlığı, Microsoft gibi aktörler tarafından destekleniyor. Forumun yönetim kurulu ise uluslararası örgütler, filantropi kuruluşları, kamu ve akademi dünyasından temsilcilerden oluşuyor.
Forumun çalışma alanları ve yöntemi nedir?
Forumun üç temel faaliyeti bulunuyor. Bunlardan ilki, devlet başkanları, uluslararası örgütler, sivil toplum, özel sektör, filantropi ve akademi dünyasından konuşmacı ve katılımcıların yer aldığı yıllık etkinlik. Kapsamına dair fikir verebilmek adına, Kasım 2023’te düzenlenen 6. Paris Barış Forumu’nda 90 panel ve yuvarlak masa toplantısı düzenlendi ve toplam 350 konuşmacı yer aldı. 4200 kişinin katıldığı etkinliğin Space for Solutions (Çözümler için Alan) bölümünde 53 adet proje sergilendi. Forumun ikinci temel faaliyeti, öncelik verdiği tematik alanlarda çalışan sivil toplum örgütlerine yönelik bir scale-up programı. Her yıl dünyanın farklı ülkelerinden 10-20 adet sivil toplum kuruluşu seçiliyor ve bu kurumlara ihtiyaçları olan alanlarda uzmanlar tarafından mentörlük desteği sunuluyor. Bununla birlikte etkinlikte kurumlara Space for Solutions (Çözümler için Alan) bölümünde görünürlük ve networking imkanı sunuluyor. Forumun aynı zamanda iklim krizi, küresel sağlık, dijital dünya gibi alanlar üzerine politika inisiyatifleri bulunuyor.
6. Paris Barış Forumu’nda öne çıkan temalar ve mesajlar neler?
Forumda güncel savaş ve çatışmalar, insan hakları ve eşitsizlikler, iklim krizi, küresel sağlık politikaları, dijital güvenlik gibi küresel sorunlar geniş bir eksende tartışmaya açıldı. Aralarında Yeni Zelanda eski başbakanı Jacinda Ardern, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, BM barış elçisi ve etolog Jane Goodall, Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan ve 2021 Nobel Barış Ödülü sahibi Maria Ressa’nın da bulunduğu Forum’a dünyanın farklı köşelerinden birçok sivil toplum ve özel sektör temsilcisi, aktivist, sanatçı ve gazeteci katıldı. Tüm konuşmacıların listesine buradan ulaşılabilir.
Aşağıda bir seçki sunmakla birlikte tüm panel ve yuvarlak masa toplantıları İngilizce ve Fransızca olarak buradan izlenebilir. Erişilebilirlik ise Forum’un kendisini geliştirmesi gereken alanlardan ve kayıtlarda ne yazık ki işaret dili çevirisi gibi erişilebilirlik araçları bulunmuyor.
Oleksandra Matviichuk ile söyleşi
2022 Nobel Barış Ödülü sahibi insan hakları avukatı Oleksandra Matviichuk, 2007’de Ukrayna’da kurduğu Center for Civil Liberties ekibiyle savaş suçlarını belgeliyor. Rusya’nın uluslararası hukuk kurallarını hiçe sayarak sürdürdüğü savaş ve işlevsiz bir Birleşmiş Milletler barış ve güvenlik sistemi karşısında, insanların yaşam haklarını, özgürlüklerini ve onurlarını korumak üzerine çalışıyor. Oleksandra söyleşide Rusya-Ukrayna savaşının, dünyanın en çok kayıt altına alınmış savaşlarından biri olduğunu aktardı ve bu savaşı Ukrayna ulusal arşivleri için değil, bu zulmü gerçekleştiren kişilerin cezalandırılabilmesi için kayıt altına aldıklarını iletti. Savaş suçlarını belgelemek gibi ağır bir gündemle nasıl başa çıktığı sorusuna ise, “Putin’i Hague’de (Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde) gördüğümü hayal etmek beni motive ediyor. Bir de sıradan insanların özgürlükleri ve onurları için mücadeleleri” şeklinde yanıt verdi ve en başta Putin olmak üzere tüm sorumluların yargılanması için çağrıda bulundu.
Çoklu Krizler Karşısında Filantropinin Gücünü Artırmak
Yuvarlak masa toplantısında, küresel tehditlerin arttığı günümüzde, yenilikçi çözümlere yatırım yapabilecek çevikliğe ve sermayeye sahip olan filantropinin gücünü nasıl daha etkili kullanabileceği üzerine tartışıldı. Yerel örgütlerin uzun dönemli ve esnek fonlarla desteklenmesi, güvene dayalı filantropi, kurumsal destek fonları, kişilerin ve toplulukların maddi ve ayni kaynaklarını bir araya getirerek oluşturduğu kaynak havuzları, kalkınma fonları gibi yaklaşım ve modeller öne çıktı. OECD Kalkınma Merkezi’nden Bathylle Missika’nın moderatörlüğündeki toplantıda, Açık Toplum Vakfı, WINGS, Postcode Lottery gibi kurumlar çalışmalarından örnekler paylaştı.
Hayat Kurtaran Teknoloji: Küresel bir Acil Durum Olarak Sivil Toplumun Dijitalleştirilmesi
Commit Global kurucu ortağı Olivia Irina Vereha moderatörlüğündeki panelde, her bir krizle yeni bir darbe alan sivil toplum örgütlerinin kapasitelerinin desteklenmesinde teknolojinin stratejik rolü tartışıldı. Sivil toplum örgütlerinin krizlerde etkin görev alabilmesi için gerekli olan dijital altyapının oluşturulabilmesi için çağrı yapıldı.
Özgürlük, Eşitlik, Eşitsizlikler: Kadın haklarını korumaya yönelik çabaları sürdürmek
Panelde tüm dünyada artışta olan antifeminist hareketler karşısında hakları korumaya yönelik mücadele araçları tartışıldı. Kota politikasının eşitliğe faydaları da tartışmaya açıldı. SheSays kurucusu Trisha Shetty, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında öncü politikalara bakarken sadece batılı ve gelişmiş ülkeleri örnek almamamız gerektiğine dikkat çekti. Kendi ülkesi olan Hindistan’ın bu alanda çok yol alması gerekse de rıza, kürtaj, kuir evlilik gibi alanlarda yasaların çok birçok batı ülkesinden ileri olduğunu aktardı. Global Philanthropy Project kurucusu Matthew Hart, interseks doğan çocukların rızaya dayalı olmayan ameliyatlara tabii tutulmasının hayatlarına etkilerinden bahsetti. Panel, “eşitsizlik siyasi iradenin bir sonucu ve doğal kaynakların tersine siyasi irade yenilenebilen bir kaynak” ifadesiyle sonlandı.
Kadın Savaşçılar: Çatışma ve Çatışma Sonrası Barışın İnşasında Roller ve İhtiyaçlar
Panel, erkeklerin domine ettiği çatışmalarda ve çatışma sonrası barış inşasında, kadınların rolünü masaya yatırdı. Kadınların barış müzakerelerine ve karar alma süreçlerine dahil edilmelerinin, toplumsal cinsiyet açısından adil, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir barışa ulaşmak için ön koşul niteliği taşıdığı belirtildi.
Çoklu Krizlerden Çoklu Çatışmalara: Kısır Döngüyü Nasıl Kıracağız
Avrupa Konseyi başkanı Charles Michel, Avrupa Birliği’nin temel değerleri olan özgürlük, barış ve refahın tehdit altında olduğu bu dönemde, AB’nin sınırlarını genişletip barış ve istikrarı artırması gerektiğini vurguladı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi veto sisteminin dünya barışının önündeki en temel engellerden biri olduğunun altını çizdi. Son olarak “AB hiçbir ülkeyi işgal etmiyor, fakat herkes AB’ye katılmak istiyor” diyerek Rusya, İsrail ve işgalci ülkelere gönderme yaptı. Gürcistan başkanı Salome Zourabichvili, ülkesinde AB üyeliğine büyük destek olduğunu ve destek verenlerin %75’nin “güvenlik” sebebiyle bu talepte bulunduğunu belirtti. Ukrayna ve Moldova’yla birlikte Gürcistan’ın da Rusya işgali tehdidi altında olduğunu belirtti ve Rusya’nın sınırlarını olduğunun farkına varması gerektiğinin altını çizdi. International Crisis Group CEO’su Comfort Ero, dünyanın ağırlık merkezinin değiştiğini fakat uluslararası sistemin hala “olağan şüphelilerden” oluştuğunu iletti. Farklı aktörlerin ve arabulucu niteliğinde olan ülkelerin karar alma süreçlerine dahil edilmesinin önemine dikkat çekti.
Paris Barış Forumu’nun katma değeri nedir?
Küresel gündemimiz son derece yoğun ve uluslararası sistemdeki çatlaklar hiç bu kadar görünür olmamıştı. Paris Barış Forumu’nun, bu sorunların birbirleriyle bağlantılı olduğunu göstermesi ve sorunların çözümünde işbirliğinin önemini vurgulaması değerli. Forumu özel kılan yönlerden biri, deneyimlerini, bilgilerini ve önerilerini paylaşmak için katılan aktörlerin hem coğrafi anlamda hem kurum türü anlamında çeşitliliği. Forumun, farklı platformlarda bir araya gelmesi zor olan bu aktörlerin karşılaşmasına, farklı anlatılara ve deneyimlere alan açması oldukça kıymetli. Elbette tüm bu sorunlar karşısında bir çıkış yolunun olduğuna dair güvenimizi ve umudumuzu tesis etmeye katkı sağlaması da öyle.
2018 Nobel Barış Ödülü sahibi Nadia Murad’ın 2022 yılında katıldığı Forum’da söylediği gibi, “Umudun bir bitiş tarihi vardır.” Dolayısıyla umut harekete geçmeyi gerektiriyor. Forumun sadece bir etkinlik olmakla kalmayıp scale up programıyla sivil toplumu desteklemesi ve önemsediği temalarda daha izlenebilir ve somut bir etki yaratması oldukça önemli.
Türkiye’den sivil toplum kuruluşları ve farklı aktörlerin bu küresel foruma ve scale up programına katılmasının hem deneyim paylaşımı, hem de finansal kaynak ve iş birlikleri geliştirme açısından çok faydalı olacağını düşünüyorum. Türkiye’den özellikle sivil toplum ve afet yönetimi alanındaki deneyimlerin Forum’da temsil edilmesinin ise Forum’a çok önemli bir katkı sağlayacağını düşünüyorum.