Dernek ve vakıf faaliyetlerine kısıtlama getiren ve İçişleri Bakanlığı’na kayyım atama yetkisi getiren kanun teklifine sivil toplum örgütleri tepki gösterdi: “Dernek ve vakıfların tümü tek imza ile kapatılma riskiyle karşılaşacak, bu konuda açılacak idari davalar yıllarca süreceği için pratikte ‘hızlı kapatma’ prosedürü yaratılmış olacaktır.”
AKP milletvekilleri tarafından ‘Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesine İlişkin Kanun’ ismiyle Meclis’e sunulan teklifte, derneklere kayyum atanmasını sağlayan düzenleme de yer aldı.
Sunulan kanun teklifine göre hakkında terör soruşturması açılan dernek yöneticileri, İçişleri Bakanlığı tarafından geçici bir tedbir olarak görevlerinden uzaklaştırılabilecek. Bakanlık ayrıca, bu kişilerin yerine kayyum da atayabilecek.
Tedbirlerin gecikmesinde sakınca bulunması durumunda ise İçişleri Bakanı, derneğin faaliyetlerine geçici olarak son verip mahkemeye başvuracak. Mahkeme de 48 saat içinde kararını verecek.
Yine bu kanun kapsamında yer alan terör suçlarından hüküm giyenler, zamanaşımı veya affa uğramış olsalar bile, derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görev alamayacak. Merkezi yurtdışında bulunan, Türkiye’de şube açan vakıf ve dernekler de denetim kapsamı içinde olacak.
Söz konusu teklif, dernek ve vakıflara sıkı denetimi de öngörüyor. Buna göre:
- 7 bin lirayı aşan her türlü gelir, tahsilat, gider ve ödemelerini bankalar aracılığıyla yapmayana idari para cezası verilecek.
- İnternet ortamında izinsiz yardım toplayanlara 200 bin liraya kadar para cezası verilebilecek.
- Denetmenler, yardım toplama faaliyetleri ile ilgili olarak bankalardan her türlü bilgiyi alabilecek.
- Dernek denetim kurullarının yasal denetimleri yapmamaları veya dernek yöneticilerinin zamanında yıllık beyannamesini vermemeleri halinde 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.
Muhalefet partileri ve STK’lardan tepki
Muhalefet partilerinin, “dernek faaliyetlerinin kısıtlanması, yöneticilerinin görevden alınması ve yerlerine kayyım atanması” gibi maddelere tepki gösterdiği ve anayasaya aykırı olduğunu belirttiği kanun teklifine sivil toplum örgütleri de tepki gösterdi. Çok sayıda STK’nin öncülüğünde teklife karşı kampanya başlatılarak ortak açıklama yapıldı. https://siviltoplumsusturulamaz.org/ sitesinde yer alan ‘Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi Anayasaya ve Örgütlenme Özgürlüğüne Aykırıdır!’ başlıklı açıklamada şöyle denildi:
“Toplama faaliyetleri ve örgütlenme özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlanıyor”
“TBMM Adalet Komisyonunda görüşülerek TBMM Genel Kuruluna sevk edilen ve 6 kanunda değişiklik öngören 43 maddelik “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi”, başta Anayasa olmak üzere bağlı olduğumuz uluslararası insan hakları sözleşmelerine ve edinilmiş müktesep haklara aykırıdır.
Teklifin amacı ve ismi ile hiç ilgisi olmadığı halde, Yardım Toplama ve Dernekler Kanunlarında yapılan değişiklikler ile mevcut dernek ve vakıfların yardım toplama faaliyetleri ve örgütlenme özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlanmakta ve İçişleri Bakanlığının dernekler üzerindeki siyasi vesayetini sağlayacak yeni düzenlemeler içermektedir.
“Hızlı kapatma prosedürü yaratılıyor”
Teklifin aynen yasalaşması durumunda, başta insan hakları dernekleri olmak üzere, kadın hakları, mülteci hakları, çocuk-gençlik hakları ve LGBTİ+ hakları alanında faaliyet gösteren dernek ve vakıflar, çeşitli hukuk dernekleri, sosyal mücadele yürüten dernekler ile sosyal yardım için fon kaynakları kullanan dernekleri, hemşeri dernekleri, spor kulüpleri, farklı inanç gruplarının dernek ve vakıflarının tümü tek imza ile kapatılma riskiyle karşılaşacak, bu konuda açılacak idari davalar yıllarca süreceği için pratikte “hızlı kapatma” prosedürü yaratılmış olacaktır.
Aşağıda imzası bulunan sivil toplum örgütleri olarak ekte kapsamlı olarak temel itiraz sebeplerini belirttiğimiz tekliften dernekler, vakıflar ve yardım toplama ile ilgili maddelerin geri çekilmesini, sosyal tarafların görüşleri alınmadan bu tarz tekliflerin yapılmamasını talep ediyoruz.
İmzalamak için: https://siviltoplumsusturulamaz.org
Açıklamada ilk olarak şu sivil toplum kuruluşlarının adı yer aldı:
İnsan Hakları Derneği, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Hak İnisiyatifi Derneği, Yurttaşlık Derneği, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği, Sivil Alan Araştırmaları Derneği, Civil Rights Defenders, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, Medya Araştırmaları Derneği, Kaos GL Derneği
Göçmen Dayanışma Derneği, Mimoza Kadın Derneği, Rosa Kadın Derneği
Star Kadın Derneği, Ankara Gökkuşağı Aileleri Derneği-GALADER
Barış Vakfı, Özgür Renkler Derneği, Katre Kadın Danışma ve Dayanışma Derneği, Diyarbakır Tuay-Der, Rengarenk Umutlar Derneği, Mezopotamya Göç İzleme ve Araştırma Derneği, Ardıç Dayanışma Derneği, Günebakan Kadın Derneği, Serhat Göç Araştırma Derneği, Aydın Kadın Efeler Derneği, MED TUHAD FED, Alevi Düşünce Ocağı Derneği, 17 Mayıs Derneği, İnsan Hakları, Derneği Batman Şubesi, KESK/Eğitim Sen, Şişli İşitme Ve Konuşma Engelliler Derneği, Eğitim Sen Yalova Şubesi, ÜniKuir – Üniversiteli Kuir Araştırmaları ve LGBTİ+ Dayanışma Derneği, Düşünce Suçu(!?)na Karşı Girişim, Van Hakkari Tabip Odası, Eğitim Sen Van Şubesi, Van ÇEV-DER
Kaynak: Kapsül, Duvar