Cinsiyet Eşitliği Derneği, Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinde 2023 Yılı Raporu’nu açıkladı. Deprem, seçim süreci ve kadına yönelik şiddetle ilgili sorunların öne çıktığı raporda, kadınların spora katılımında altyapı, finansal destek konusundaki sorunlara, taciz ve mobbing hikayelerine rağmen kadın voleybol takımının başarısı olumlu bir gelişme oldu.
Cinsiyet Eşitliği Derneği, Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinde 2023 Yılı Raporu’nu açıkladı. Deprem, seçim süreci ve kadına yönelik şiddetle ilgili sorunların öne çıktığı raporda, kadınların spora katılımında altyapı, finansal destek konusundaki sorunlara, taciz ve mobbing hikayelerine rağmen kadın voleybol takımının başarısı olumlu bir gelişme oldu.
Duvar’dan Meral Candan’ın haberine göre, rapordan öne çıkan başlıklar şöyle oldu:
Deprem ve işlevsiz/yetersiz afet politikaları
Rapora göre, hem deprem hem de sel, mağdurlar ve toplumun geneli için anında müdahale, hakkaniyetli yardım faaliyetleri ve manevi destek anlamında hayal kırıklığı oldu. Her yaştan, cinsiyetten, etnik kimlikten insanın etkilendiği bu afetlerde hükümetin kadınlar, çocuklar, mülteciler, LGBTİ+ bireylerin ihtiyaç ve beklentilerine duyarlı bir afet acil yardım programı olmadığı da anlaşıldı. Sağlık hizmetleri, beslenme ve barınma desteği başta olmak üzere toplumsal cinsiyet duyarlı bir sosyal yardım ve afet yönetimi politikasının gerekliliği bir kez daha ortaya çıktı.
Seçimler ve toplumsal cinsiyet eşitliğinde geriye gidiş endişesi
2023’ün en önemli gündemlerinden biri de 28. dönem milletvekili genel seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi oldu. 14 Mayıs’ta gerçekleşen seçimlerde AKP, MHP, BBP ve Yeniden Refah Partisi’nden oluşan, HÜDA PAR’ın dışarıdan destek verdiği Cumhur İttifakı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çoğunluğu elde etti. 27. Dönem parlamentosunda yüzde 17,3 olan kadın temsil oranı artsa da 28. dönem’de de yüzde 20’nin altında (yüzde 19,87) kaldı.
Yalnızca 119 kadın, milletvekili olarak TBMM’ye girmeye hak kazandı. Siyasi partiler arasında en çok kadın milletvekili temsili Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi’nde (Yeşil Sol Parti) oldu. Cumhurbaşkanlığı seçimi ise 28 Mayıs’ta gerçekleştirilen ikinci turda tamamlandı ve Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı seçildi. AKP ve sağ-muhafazakâr Cumhur İttifakı, seçim kampanyası esnasında cinsiyet politikalarına “geleneğin” perspektifinden yaklaşılmasını savunarak kadınların kazanılmış haklarına karşı çıktı ve LGBTİ+’ları hedef alarak kriminalize etmeye çalıştı. Bu seçim zaferi ve sonrasında da devam eden Anayasa değişikliği tartışmaları, iktidarın muhafazakâr cinsiyet politikalarına devam edebileceğini gösterdi.
Kadına yönelik şiddet
Kadına yönelik şiddetin bilançosu 2023 yılında yine çok ağırdı. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun verilerine göre, geçtiğimiz 11 ayda 286 kadın öldürüldü, 218 kadın şüpheli şekilde yaşamını yitirdi. Kadınların 118’i evli olduğu erkek, 40’ı birlikte olduğu erkek, 39’u eskiden birlikte veya evli olduğu erkek, 32’si kardeşi, babası veya oğlu tarafından öldürüldü. Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre cezaevlerinde bulunan kadın tutuklu ve hükümlülerin sayısı 1 Aralık 2023 itibarıyla 11 bin 533, çocuk tutuklu ve hükümlülerin sayısı ise 2 bin 541 oldu. Gözaltında veya cezaevinde cinsel şiddete maruz kalan 32 kadın, Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukuki Yardım Ofisi’ne başvurarak, yardım talep etti. Ofisin, 2023 yılı raporunda işkence türleri sinkaflı küfür, darp, cinsel taciz, çıplak arama, çıplak şekilde otur-kalk, uzun saatler araçta veya odada bekletme, su ve yemek vermeme, tuvalete çıkarmama, kelepçeli muayene, doktor odasında polisin çıkarılmaması, bebeğe bez ve mama vermeme, temiz su ile hijyen ürünlerine erişmeme olarak sıralandı. Ülkede şiddete maruz bırakılan kadınların başvurabileceği sadece 149 sığınma evi, 81 ŞÖNİM ve 2022 verilerine göre 237 kadın danışma merkezi bulunurken; Belediyeler Kanunu’nun 4. Maddesi’nde yer alan “Büyükşehir Belediyeleri ile nüfusu 100 binin üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konuk evi açmak zorundadır” hükmü 2023’te de yerine getirilmedi.
İstihdamda eşitlik
Kadın işsizlik oranı yıl içerisinde arttı. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü İşgücü Piyasası ve İstatistik Daire Başkanlığı’nın Ekim 2023 İstatistiklerinde kayıtlı işsiz 2 milyon 519 bin 163 kişi olarak izlendi. İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin yüzde 48,7’sini erkek, yüzde 51,3’ünü kadınlar oluşturdu. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) “İşsizlik ve İstihdamın Görünümü” raporunda (TÜİK) atıl işgücü oranı dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı, Eylül 2023’te 8 milyon 273 bin olarak gerçekleşti. Eylül 2023 verilerine göre işsizliğin en yüksek olduğu kategori yüzde 29,9 ile geniş tanımlı kadın işsizliği oldu. Bu dönemde genç kadın işsizlik oranı yüzde 22 olarak gerçekleşti.
Aile temelli politikalar
2024 yılı için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçe teklifi 334 milyar 349 milyon 925 bin lira oldu. “Ailenin korunması ve güçlendirilmesi” (11 milyar 904 milyon), “Aktif ve sağlıklı yaşlanma” (8 milyar 579 bin), “Çocukların korunması ve gelişiminin sağlanması” (26 milyar 619 bin), “Engellilerin toplumsal hayata katılımı ve özel eğitim” (135 milyar 640 bin), “Kadının güçlenmesi ( 3 milyar 840 milyon)”, “Şehit yakını ve gaziler (11 milyar 28 bin”, “Yoksullukla mücadele ve sosyal yardımlaşma” (280 milyar 035 milyon) , “Yönetim ve destek programı” başlıklı 8 kalemden oluşan bütçede en düşük tutar “Kadının Güçlenmesi” programına ayrıldı. Nafakanın tartışma konusu edilmesi de kadın haklarına dair tartışmaların önümüzdeki dönemde de gündemde olacağını gösterdi.
Spordaki olumlu gelişmeler
Geçtiğimiz yıl spor alanında kadın milli voleybol takımının başarısı en çok konuşulan konulardan biriydi. Kadınların spora katılımında altyapı, finansal destek konusundaki sorunlara, taciz ve mobbing hikayelerine rağmen kadın voleybol takımı kamuoyunun yüzünü güldürdü. 17 Temmuz’da Uluslararası Voleybol Federasyonu (FIVB) Milletler Ligi’nde şampiyon olan takım, 3 Eylül’de de Avrupa Kadınlar Voleybol Şampiyonası’ndan birinci olarak döndü. Bu tarihi başarıya gölge düşürense oyunculardan bir kısmının cinsiyetçi nefret söylemine maruz kalmalarıydı. 2023 Dünya Güreş Şampiyonası’nda serbest stil 68 kilo kategorisinde şampiyon olan Buse Tosun Çavuşoğlu da bu branşta uzun süre sonra Türkiye’ye madalya kazandırmış oldu.”