Taksim Gezi Parkı’nda birkaç çadırla başlayan ve kitlelere yayılan Gezi direnişinin dokuzuncu yıl dönümündeyiz.
Bir parkın korunması temasıyla başlayan ve zamanla geniş toplum kesimlerinin siyasal iktidara karşı duyduğu huzursuzluğu farklı biçimlerde ifade etmesinin bir sembolüne dönüşen Gezi direnişinde umut tıpkı sökülüp atılmak istenen ağaçlar gibi kök saldı milyonlara.
Bu umut, çeşitli baskı araçlarıyla kriminalize edilmeye çalışılsa da Türkiye’nin bu en büyük toplumsal hareketine dair hafıza aradan geçen yıllara rağmen capcanlı duruyor.
Taksim’de birkaç çadırla başlayan ve daha sonra tüm Türkiye’ye yayılarak büyük kitlelere ulaşan Gezi direnişinin 9. yıl dönümündeyiz.
Modern Türkiye tarihinin en büyük sosyal hareketi olan Gezi direnişi, Taksim Meydanı’nda imar izni olmadan inşa edilmek istenen Topçu Kışlası için Gezi Parkı’nda başlayan çalışmayı protesto etmek isteyen bir avuç insan ile başlamış ve gün gün Türkiye’ye yayılmıştı.
Yitirilenler…
İçişleri Bakanlığı’nın 28 Haziran 2015 tarihli açıklamasına göre dahi, Bayburt ve Bingöl hariç 79 ilde en az 2.5 milyon kişi çıkmıştı sokağa. Ethem Sarısülük, Berkin Elvan, Ali İsmail Korkmaz, Ahmet Atakan, Abdullah Cömert, Mehmet Ayvalıtaş, Hasan Ferit Gedik ve Medeni Yıldırım polis ya da birtakım sivil kişilerin saldırısıyla, Mehmet İstif ve Elif Çermik de maruz kaldıkları gaz nedeniyle hayatını kaybetti. Saldırılarda 40 kişi ise gözünü yitirdi, binlercesi ise yaralandı.
Açılan seri davalarla kriminalize çabası
Gezi eylemlerinin bitmesinin hemen ardından ilk dava, 2014 yılında açıldı, 2015 yılında ise beraat kararı geldi. 2019’a gelindiğinde ikinci bir dava geldi.
“Cebir ve şiddet kullanarak hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs”, “Mala zarar verme”, “Kasten yaralama” ve “Ağırlaştırılmış yaralama” suçlamalarıyla yapılan yargılamada yine beraat çıktı.
Beraat eden Osman Kavala hapisten çıkamadı, beraat kararı da bozuldu. Kararları ekran önünde yapılan açıklamalar izliyordu. Ve üçüncü kez görülen Gezi davasında Mücella Yapıcı, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden ve Yiğit Ali Ekmekçi 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Osman Kavala’ya ise ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verildi. Kavala dahil 7 kişi şu anda Silivri ve Bakırköy’de hapis. Gezi’de hayatını kaybedenlerin katilleri ise serbest.
Topçu Kışlası ve Gezi’ye yönelik yıkım hamlesinin tarihi
Duvar’dan Hazal Ocak’ın derlediği habere göre, Tarihler 6 Ocak 1999 gösterdiğinde İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, Taksim Meydanı ve Atatürk Kültür Merkezi’ni (AKM) ‘korunması gerekli kültür varlığı’ olarak tescil etti. İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ise 9 Şubat 2011 tarihinde Taksim Kışlası’nın (Topçu Kışlası) ‘korunması gerekli kültür varlığı’ olarak tescil ederek ne şekilde ihya edileceği ile ilgili projeler hazırlanmasını istedi.
1 Haziran 2011’de dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, yaptığı açıklamada Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’nden bahsetti. İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Meclisi, “Beyoğlu İlçesi Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’ne ait büyük ve küçük ölçekli Koruma Amaçlı İmar Plan Tadilatları”nı kabul etti ve 4 Ocak 2012’de de İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu plan değişikliğini onayladı.
Taksim Dayanışması’nın doğuşu
Taksim Meydanı’nın ve Gezi Parkı’nın yok edilme sürecine karşı Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nin çağrısıyla 15 Şubat 2012 tarihinde kamuoyuna açık bir toplantı düzenlendi. İmza veren kurumların 2012 yılında oluşturduğu Taksim Dayanışması ortak deklarasyon metni basına ve kamuoyuna 2 Mart 2012’de açıklandı. İBB’nin planlarına itiraz edildi. Tünelden Taksim Meydanı’na yürüyüş ve kitlesel basın açıklaması yapıldı. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi ve TMMOB Peyzaj Mimarları Odası İstanbul Şubesi, İBB’nin planlarının yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle dava açtı.
İBB, 5 Kasım 2012’de Cumhuriyet Caddesi’nin Tarlabaşı Bulvarı’ndaki otoparktan Elmadağ Divan Oteli önüne kadar olan 400 metrelik kısmının trafiğe kapatılacağını açıkladı. Taksim Dayanışması çağrısı ile bir ay boyunca 18.00-21.00 saatleri arasında Taksim Meydanı’nda nöbet tutuldu. 11 Aralık 2012 tarihinde Topçu Kışlası projesi, İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından reddedildi. 27 Şubat 2013’te yalnızca atanmış bürokratlardan oluşan “Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu” ihya projesini onayladı. Kararın iptali için TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi ve TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi tarafından dava açıldı. Tarlabaşı Bulvarı ve Cumhuriyet Caddesi’nde devam eden inşaat çalışmaları gerekçe gösterilerek, Taksim Meydanı 1 Mayıs 2013’te yasaklandı. 10 Mayıs 2013’te odaların ihya projesinin onayının iptali istemiyle açtığı dava İstanbul 4. İdare Mahkemesi tarafından reddedildi.
Bir dönüm noktası: 27 Mayıs 2013
Gezi Parkı’nın Asker Ocağı Caddesi’ne bakan duvarının 3 metrelik kısmı, ağaçlarıyla birlikte 27 Mayıs 2013’te gece 22.00 civarında yıkıldı.
Taksim Dayanışması’nın bileşenlerinin çağrısıyla parka gelen insanlar iş makinelerinin önüne geçti ve yıkımı engelledi. Ardından 50 kişi parkta çadır kurarak sabaha kadar nöbet tuttu. İnsanlar 28 Mayıs 2013 tarihinin sabah saatlerinde iş makinelerinin harekete geçmesini durdurmak istedi ancak polis topluluğa gaz sıkarak saldırdı. Sırrı Süreyya Önder’in gelişi ve iş makinesini durdurmasıyla polis de alandan çekildi. Bunun üzerine kalabalıklaşan grup parktaki nöbeti devam ettirdi.
Adalet nöbeti sürüyor
Gezi Parkı davasında karar ise geçtiğimiz 25 Nisan’da karar açıklandı. Osman Kavala’nın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası aldığı yargılamalarda İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi; Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ali Ekmekçi’ye 18’er yıl hapis cezası verdi ve tutuklanmalarına hükmetti. Türkiye’nin gündemine oturan Gezi Davası’nda çıkan kararlara tepkiler çığ gibi yükseldi. 26 Nisan’da TMMOB ve bağlı odalar, Gezi Davası’nda verilen kararı “hukuksuz” olarak nitelendirerek, tutuklanan isimler serbest bırakılana kadar “Adalet Nöbeti” kararı aldı. Nöbet halen devam ediyor.
* Duvar, Evrensel, BirGün ve Bianet’ten yararlanılmıştır.