Suzy Madigan, Care Insights’da yayınlanan makalesinde Yemen’de 2015 yılında başlayan ve günümüze kadar devam eden çatışma sürecinin kadınların sadece güvenlik ve sağlıklarını değil, aynı zamanda güçlenmek için müzakere edebilecekleri siyasi alanları da etkilediğini söylüyor.
Fotoğraf: Yemenli Barış Aktivisti Muna Luqman, Birleşmiş Milletler
Doğu Akdeniz’deki tehlikeli gelişmeler, küresel pandeminin getirdiği toplumsal cinsiyet bazlı eşitsizlikler, ve kadınların karar alıcı pozisyonlarda olmasına duyulan ihtiyaç kadınların barış gündemini şekillendirmekte.
1 Eylül Dünya Barış Günü vesilesiyle platformumuzun koordinatörü ve sözcüsü Gülseren Onanç’ın belirttiği gibi kadının eşitlik mücadelesinin aynı zamanda barış mücadelesi olduğunu ve toplumsal cinsiyet eşitliği olmadan barışın olmayacağının altını çizmek istiyoruz.
Akademik araştırmalar ve sahadan gelen aktarımlar kadınların çatışmalardan eşitsiz olarak etkilendiklerini ve çatışmasızlığı ve pozitif bir barışı sağlamaktaki önemini vurguluyor.
CARE International’da Cinsiyet ve Koruma alanında çalışan Suzy Madigan, Care Insights’da yayınlanan Çatışmanın İçinde: Araştırmalar Yemen’de Kadın Hakları ve Değişen Toplumsal Cinsiyet Rolleri Hakkında Neler Gösteriyor isimli makalesinde Yemen’de 2015 yılında başlayan ve günümüze kadar devam eden çatışma sürecinin kadınların sadece güvenlik ve sağlıklarını değil, aynı zamanda güçlenmek için müzakere edebilecekleri siyasi alanları da etkilediğini söylüyor.
Yemen’deki çatışmalarda kadın ve erkeklerin farklı deneyimlerini inceleyen dört raporun çıktılarını tartışan makalenin öne çıkan bölümleri şöyle:
1.Toplumsal cinsiyet normlarının özellikle geçim kaynaklarıyla ilişkili değişimi
Yemen’de, CARE, GenCap ve Oxfam tarafından yapılan bir çalışma 2015 yılından beri çatışmaların tırmanmasından bu yana toplumsal cinsiyet rollerinde ve ilişkilerinde meydana gelen değişiklikleri tespit ediyor. 500’ün üzerinde hanede, odak grupları ve derinlemesine mülakat yöntemleri ile gerçekleşen araştırma, siyası alanın kapatılması gibi kadın hakları üzerindeki olumsuz etkilerin toplumsal cinsiyet rollerinin daha uzun vadeli dönüşümü için potansiyel fırsatlar sunduğunu belgeliyor.
Lider ve aktivistlerin de yer aldığı görüşmelerin bulgularında kadınlar geleneksel olarak yalnızca erkekler tarafından işgal edilen ve genellikle geçim kaynaklarıyla bağlantılı rollere girdikçe, kadınların ekonomik güçlenmesi yalnızca krizin bir gerekliliği ve sonucu değil, aynı zamanda değişim için bir araç olduğu bulunuyor. Fakat temel hizmetlerin sağlanamaması ve geçim şansı azaldıkça, kadınlar hem ev içi ve dışında sömürüye ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddete karşı daha savunmasız hale geliyor.
2. İnsani müdahaleler ve toplumsal cinsiyet adaleti
Oxfam’ın International Alert ile gerçekleştirdiği Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da Toplumsal Cinsiyet Adaleti Araştırması Yemen ve ötesine bakıldığında, kadına yönelik şiddeti azaltmak için cinsiyet eşitliğine odaklanmanın gerektiğine dikkat çekiyor.
Rapora göre kadınların tam katılımı, sadece müdahaleleri iyileştirmekle kalmayıp, aynı zamanda kırılgan ortamlarda olumlu demokratik sonuçlara yol açtığı görülüyor. Bu yüzden yazarlara göre kadın haklarının statüsü yalnızca krizle bağlantılı olarak değerlendirilmemeli, aynı zamanda krizin insani tepkisiyle birlikte ele alınmalı, insani müdahaleler, toplumsal cinsiyet adaleti için bir fırsat olarak görülmeli ve programların tasarımı ve uygulanması boyunca kadınların anlamlı katılımını sağlamalı.
Taahhütler alkışa değer olsa da eylemler daha çok övgü hak ediyor. Bu rapor, insani yardım görevlilerinin gerçekten toplumsal cinsiyete ve çatışmaya duyarlı müdahalelere ulaşmaları için, zahmetli olsa da, toplumsal cinsiyet ve çatışma analizleriyle bilgilendirilmeleri gerektiğini gösteriyor. Burada bağışçılar, bunun için gerekli ek kapasiteyi tanıyarak yardımcı olabilirler.
3. Kadınların her düzeyde katılımını teşvik etmek
Saferworld ve Oxfam Beklemeyeceğiz: Kadınlar Yemen’de Barış İçin Çabalıyor raporlarında kadınların her düzeyde katılımının altını çiziyor. Yemen’de olduğu gibi, kadınların yerel düzeyde katılımı bir kez tehlikeye atıldığında, ulusal ve uluslararası düzeylerde katılım da tehlikeye giriyor. Yemen’de kadınların barış sürecinden dışlanması, onların Yemen’in geleceğini şekillendirmesini engelliyor.
Yazarlar, yerel düzeyde barış inşası ile uğraşanlar da dahil olmak üzere Yemenli kadın örgütleri için daha fazla destek olmadan kadın haklarının ihlalinin daha da sağlamlaştırılacağını savunuyor. Bu nedenle destek, eylemcilerin artan görünürlüğününden ötürü gelen riskleri yönetmek için finansal, politik, diplomatik ve kapsayıcı koruma mekanizmalarını içererek bütüncül olmalı.
4.Kadınların barışa çeşitli katkıları
“Bugünlerde kadınlar her şeyi yapıyor” raporu ise Yemen’de kadınların hem çatışmaya hem de barışın inşasına katılımına ilişkin algı ile gerçeklik arasındaki boşluğun ana hatlarını çiziyor. Kadınlar, Saferworld, CARPO ve YPC’nin bu raporunun gösterildiği gibi homojen bir grup değil. Bazı bölgelerde kadınların barışa kendi katkılarına ilişkin algıları arasında savaşçılara yiyecek sağlamada destek olmak, yaralıları tedavi etmek, silah kaçakçılığı yapmak ve hatta az sayıda vakada silahlanmak yer alıyor.