13 yaşındaki Sarah Momanyi, Kenya’da iki yıl üst üste tüm şampiyonaları kazanmış bir satranç dehası. Şimdi uluslararası maçlarda yarışması için davet alıyor. Ama Sarah’ın Kenya dışında dünyanın herhangi bir yerine gitmesini engelleyen bir durum var: Birçok Kenyalı gibi Sarah doğum belgesine sahip değil.
Fotoğraf: The Lily
13 yaşındaki Sarah Momanyi, kendi yaş grubunda iki yıl üst üste ulusal satranç şampiyonluğunu kazandı. Çin gibi ülkelerden uluslararası şampiyonalar için davetler geldi. Bu yıl Namibya’da yapılacak Afrika Gençlik Satranç Şampiyonası’na sadece birkaç ay kaldı.
Ancak Sarah, Kenya dışında dünyanın herhangi bir yerine gidemiyor, çünkü satranç tahtasının başına oturan herkesten daha sert bir rakiple karşı karşıya kaldı: Kenya’nın boğucu bürokrasisi.
Kenyalıların yaklaşık yüzde 35’i gibi, Sarah da resmi bir doğum belgesine sahip değil. Bu, pasaport almayı bırakın, neredeyse hiçbir kamu hizmetine erişemeyeceği anlamına geliyor.
Sarah’nın yaşadığı mahalle, Kenya’nın başkenti Nairobi’nin en sert gecekondu mahallelerinden biri. Kolera salgınlarıyla boğuşan, çete savaşlarının hüküm sürdüğü, fuhuş evlerinin yaygın olduğu ve belediyenin yıkma tehditleri savurduğu bir mahalle bu.
Kenya hükümetinin Sivil Kayıt Hizmetleri bölümünün direktörü Janet Mucheru, bugün kaç Kenyalının hükümet tarafından belgelendirildiğini bilmenin imkansız olduğunu ancak sayının milyonları bulduğunu ifade ediyor.
“Tahminlerle iş yapıyoruz” diyor Mucheru. “En büyük sorunumuz ebeveynlerdeki farkındalık eksikliği. Devlet hizmetlerine erişmek için bir doğum sertifikasının gerekli olduğunu bilmiyorlar. ”
Doğum belgesi engeli
Sarah şampiyonaları kazanmaya başladığında, büyükannesi Christine Kibagendi ve antrenörü Owila, doğum sertifikası eksikliğinin büyük bir engel olacağının farkına vardılar.
“Farklı yerlere gidebilmesini sağlayacak belgeleri toparlamak için elimden geleni yapıyorum” diyen Kibagendi geçinmek için biblo satıyor. Sarah’nın ilk satranç tahtasını tezgahlardan topladığı sabuntaşlarından yapmış.
Doğum belgesi alabilmek için büyükanne Kibagendi, Sarah’nın annesinin çocuğu olduğunu kanıtlamak zorunda. Bunun bir yolu, doğumdan sonra hastaneden aldığı makbuzu yeniden çıkarttırmak. Fakat özellikle gecekondularda ve kırsal alanlarda yaşayan çok sayıda Kenyalı gibi, Sarah evde doğmuş.
Bir başka seçenek de, Sarah’ın büyükannesinin onu yasal olarak evlat edinmesi olabilir, ancak Kenya’da evlat edinmek çok karmaşık bir süreç ve bu birçok Kenyalı’nın önünde bir engel teşkil ediyor. Kibagendi’nin ne böyle bir zamanı ne de parası var.
“Bütün erkekleri yeniyorum”
Sarah kolayca cesareti kırılan biri değil. Evinin kapısına astığı küçük, ahşap çerçeveli bir aynada “Asla pes etme” sözleri yazıyor.
Diğer çocuklar büyükannesinin yaptığı satranç tahtasını kırdığında, hiç üzülmemiş. “İnsanlar bana ‘Kızlar satranç oynayamaz’ dedi, ben de bütün çocukları yendim” diyor.
Onun tutkusu satrançla da sınırlı değil. Sarah ilerde cerrah olmak istiyor: “Benzer beceriler gerekli: Konsantrasyon ve bir adım sonra olacakları görebilmek.”
Umuda devam
Sarah’nın pasaport alıp almayacağı ise hala belli değil. “Sarah’nın eve getirdiği umut sayesinde yaşıyoruz” diyor Kibagendi. “Satranç oynamasına izin vermek büyük bir risk, ama şansımızı deniyoruz.”
