Astronomi araştırmalarına ve bilimin Türkiye’deki gelişimine öncü katkılarda bulunmuş, Türkiye‘nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı olan Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan’ı yakından tanıyalım.
14 Ağustos 1910’da İstanbul’da dünyaya gelen Gökdoğan, Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak okudu. 1928 yılında mezun olduktan sonra burs kazanarak Fransa’ya matematik ve fizik alanında okumak için gitti.
Astronomi alanına yönelmek isteyen Nüzhet Gökdoğan önce 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı, 1933 yılında ise Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimi de gördü. Daha sonra Paris Gözlemevi’nde staj yapan Gökdoğan Türkiye’ye döndükten sonra Kandilli Gözlemevi’ne iş başvurusundan bulundu. Ancak o dönem Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen, Nüzhet Gökdoğan’ı kadın olması sebebiyle başvurusunu reddetti.
Gökdoğan, 29 Ekim 1934’de İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atandı ve enstitünün ilk kadın doçenti unvanına sahip oldu. Gökdoğan, daha sonra Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı.
1948 yılında Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu gibi meslektaşlarıyla Türk Matematik Derneği’ni kurdu. 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneğinin de kurucuları arasında yer aldı. 1974 yılına kadar Türk Astronomi Derneği başkanlığını yürütttü.
Gökdoğan, 1949’da diğer alanlarda uzmanlaşan bilim kadınları ve akademisyenler Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi, ve Beraat Zeki Üngör’le birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği’ni (TÜKD) kurdu.
Güneş gözlemlerinin kapsamını genişletti
1954 yılında Fen Fakültesi Dekanlığı’na seçilen Gökdoğan, Türkiye’nin ilk kadın dekan olarak iki yıl bu görevi sürdürdü. Math Hulbert Gözlemevi’ne giderek bir Lyot filtresi satın alabilmek için girişimlerde bulunan Gökdoğan 1956’da İstanbul’a döndü ve gerekli ödeneği sağlayarak Lyot filtresini Üniversite’ye satın aldı. Bu sayede Türkiye’de Güneş gözlemlerinin kapsamı genişletildi.
1958 yılından itibaren 22 yıl Astronomi Kürsüsü başkanlığı yaptı. Bölüm Başkanlığı süresince Fransa’da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971’de Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı “Keppler Sempozyumu”nu düzenledi ve “Kepler’den Önce ve Sonra Astronomide Gelişmeler” adıyla bir makale sundu.
1978’de ikinci kez Fen Fakültesi Dekanlığına seçilen Gökdoğan, Eylül ayında Silivri’de Türk ve bazı yabancı davetli astronomların katıldığı II. Ulusal Astronomi Kongresi‘ni düzenledi. Bu Kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı oldu. Konuyla ilgili olarak “Tüm astronomların kullanacağı ve uluslararası nitelikli bir büyük gözlemevi kurmalıyız” şeklindeki ifadesi büyük ilgi görür.
1980 yılında yaş sınırı nedeniyle emekli edildi; ancak bilimsel çalışmalarına ara vermedi. 1982 yılında Atina’da ulusalarası bir kongreye katıldı. Burada K. Avcıoğlu ve D. Koçer ile birlikte “The Experimental Curve of Growth in Function of Different Sets of Oscillator Strengths” adında bir makale sunar.
Akademik yaşamı boyunca 6 ders kitabı çevirdi; 3 ders kitabı yazdı; 13 bilimsel makalesi yayınlandı. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kurulmasında ilk adımların atılışında rol oynadı.
Gökdoğan 24 Nisan 2003 tarihinde, 92 yaşında yaşamını yitirdi.
Kaynak: Ekmek ve Gül, Matematiksel