Dünya Ticaret Örgütü’nün tarihinde ilk kez bir kadın ve Afrikalı genel direktörlük görevine atandı. Dünya Bankası Operasyonlar İcra Direktörlüğü yapan ve halihazırda Küresel Aşı İttifakı’nın başında bulunan Nijeryalı ekonomist Ngozi Okonjo-Iweala, ilk olarak Covid-19 salgınının ekonomik ve sağlık sonuçlarıyla ilgileneceğini açıkladı.
Gamze Düşmez
Kendisine bir mesaj göndermek için annesinin kaçırıldığı Nijerya’da siyasetin karanlık sularında hayatta kalan ve Dünya Bankası’nda iki numaraya yükselen Ngozi Okonjo-Iweala, Dünya Ticaret Örgütü’ndeki (WTO) yeni işinde uluslararası ticaret müzakerecileri ile başa çıkmakta zorlanmayacak.
ABD’nin de desteğini alan Okonjo-Iweala, WTO lideri olarak bu pozisyona getirilen ilk kadın ve ilk Afrikalı olacak. Bu onun için bir ilk değil, 66 yaşındaki Okonjo-Iweala, ülkesi Nijerya’da da iki kez maliye ve kısa süreli olarak dışişleri bakanı olarak görev yapan ilk kadındı.
Okonjo-Iweala 2012’de BBC’ye verdiği demecinde, renkli giyinme tarzını çalışan bir anne olarak dört çocuğunun okullarına koşturması sırasında benimsediği gibi basit bir anlatımla açıklarken, ne kadar tutumlu olduğunu da bu kıyafetlerinin her birine 25 dolardan fazla vermediğini söyleyerek göstermiş oldu. BBC’nin Temmuz ayında yayınlanan HardTalk programına konuk olduğunda WTO’nun yalnızca silkelenmeye ihtiyacı olduğunu söyleyen Harvard mezunu ekonomist, ayakları yere basan, çalışkan bir kişi olarak görülüyor.
Nijerya’da Reform
Okonjo-Iweala, Dünya Bankası’nda geçirdiği 25 yıl boyunca, düşük gelirli ülkelere yardımcı olmak için çeşitli girişimlere öncülük ederek, özellikle de Dünya Bankası’nın en fakir ülkeler için kurduğu fon olan Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) bağışçılarından 2010 yılında yaklaşık 50 milyar dolar topladı.
Nijerya’da reform gündemiyle gurur duyan başarılı ekonomist, Devlet Başkanları Olusegun Obasanjo ve Goodluck Jonathan altında ülkenin iki kez maliye bakanı olarak görev yaptığı dönemde en büyük başarılarından biri, 2005 yılında, devlet borcunun 18 milyarlık kısmının silinmesine yönelik müzakereleri yapan ekibe liderlik etmek oldu. O dönemde ülkenin borçları 1980’lerin başlarına kadar uzanıyordu ve 1990’larda cezalar ve gecikme faizleri nedeniyle 35 milyar doların üzerine çıkmıştı.
Tanınmış Nijeryalı ekonomist Bismarck Rewane’e göre, Okonjo-Iweala’nın ekonomik reformları çok geniş kapsamlı bir etki yarattı ve Nijerya’yı 2008-2009 yılları arasında kritik bir dönemden kurtardı.Buna, ülkenin petrol fiyatları arttığı zaman özel bir hesapta tasarruf etmesine imkan tanıyan bütçenin petrol fiyatlarından ayrı tutulmasını dahil edebiliriz.
Diğer bakanlardan farklı olarak çok sayıda hizmetlisi ve araba filosu olmayan, kendi yemeğini pişirmeyi seven Okonjo-Iweala, ülkesine hizmet etmek için Dünya Bankası’ndaki dolgun maaşından vazgeçmiş ve beyin cerrahı olan kocasını ve ailesini Washington’da bırakmıştı.
Annesi kaçırıldı
Okonjo-Iweala’nın reformları ve özellikle pazarlamacılar olarak bilinen bazı güçlü ithalatçıların satmadıkları akaryakıt için hükümetten büyük miktarlarda sübvansiyon talep ettikleri akaryakıt sektöründeki yolsuzluğa yönelik yasakları bedel ödemesine neden oldu.
Tıp doktoru ve emekli sosyoloji profesörü olan annesi Kamene Okonjo, 2012 yılında 82 yaşında Nijerya’nın güneyindeki evinden kaçırıldı.
Adam kaçırmanın yaygın olduğu ülkesinde dönemin maliye bakanı olan Okonjo-Ikewela, annesini kaçıranların önce kendisinden istifasını ve ardından fidye talep ettiklerini söyledi.
Annesine rağmen her iki talebi de yerine getirmeyi kabul etmeyen Okonjo-Iweala olayla ilgili yaptığı açıklamada, “Yolsuzlukla mücadele çalışmalarımda son zamanlarda gücendirdiğim en büyük menfaatin, ülkedeki petrol pazarlamacılarının vicdansız bir alt takım olduğunu biliyordum” dedi.
Fidyeciler, talepleri geri çevrilmesine rağmen anne Okonjo’yu belirsiz şartlar altında beş gün içinde serbest bıraktılar.
Oğullarından biri olan Beast of No Nation (2005) romanının yazarı Uzodinma Iweala, annesini, “Annem çok güçlü bir kadın. İşlerin istediği gibi yapılacağını biliyor ve eğer onun istediği gibi yapmazsan başın dertte demektir” diyerek anlattı.
“Zora gelebilirim”
Gerçek yoksulluğu yaşamış Okonjo-Iweala, ebeveynleri yurtdışında eğitim alırken dokuz yaşına kadar büyükannesiyle yaşadı.
Okonjo-Iweala o dönem yaşadıklarını 2012’de BBC’ye şöyle anlattı:
“Onları gerçekten görmeden ve tanımadan önce neredeyse on yıl önce gittiler. Bir köy kızının yapacağı her şeyi yaptım, su getirdim, büyükannemle işleri yapmak için çiftliğe gittim, yoksulluğun, fakirliğin ilk elden ne anlama geldiğini gördüm”.
Okonjo-Iweala’nın 1967-1970 Biafra iç savaşı sırasındaki gençlik deneyimi de, ünlü bir profesör olan babası Biafran kuvvetlerinde tuğgeneral olduğu için ailesinin, çatışma sırasında tüm birikimlerini kaybetmesi oldu.
“Zorluklara göğüs gerebilirim. Soğuk zeminde istediğim zaman uyuyabilirim” de diyen Okonjo-Iweala, “Kuş tüyü yatakta da uyuyabilirim” diyerek nükte yapmayı da seviyor.
Nijeryalı kadınların gurur kaynağı
Nijeryalı kadın aktivisti Josephine Effa-Chukwuma, Okonjo-Iweala’nın kariyerinin Nijerya’da kadınlara ne kadar az saygı gösterildiği göz önüne alındığında çok daha etkileyici olduğunu söylüyor.
Effa-Chukwuma BBC’ye verdiği demecinde, “Nijerya gibi ataerkil ve kadın düşmanı bir ülkedeki bir kadının kendine hakim olabileceği ve hakaretçilerin düşündüğünün aksine güvenilir bir şekilde davranabileceği için kadınları gururlandırdı” dedi.
Effa-Chukwuma ayrıca “Dürüst, şeffaf ve hesap verebilirdi” diyerek, erdemin genellikle Nijerya’daki kamu görevlilerinde bulunmadığını ifade etti.
WTO’da kadınlar gündeminde olacak
Gavi aşı ittifakının başkanı ve Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Covid-19 mücadelesinin özel temsilcisi olarak Twitter yönetim kurulu üyesi de olan ekonomist, 2006 yılında Independent gazetesindeki demecinde,
“Kadınlar daha dürüst, daha açık sözlü, işe daha fazla odaklanma ve işe daha az ego getirme eğilimindedir. Bunun kadınsı bir içgüdü olup olmadığını bilmiyorum, ancak bir ekonomiyi yönetmek bazen bir ev idaresine benziyor” açıklamasında bulunmuştu.
İş başvurusunda, “Kadınların sahip olduğu işletmelerin kayıtlı sektöre dahil etmek için daha fazla çaba sarf edilmesi gereken özellikle gelişmekte olan ülkelerde, kadınların uluslararası ticarete daha fazla katılımının kolaylaştırılması zorluğuna da yanıt verilmelidir” yazan Okonjo-Iweala için aktivist Effa-Chukwuma, tüm bunların WTO için iyiye işaret olduğunu söylüyor ve ekliyor: “İşini yerine getirmesi ve gelişmekte olan ülkelerin uluslararası ticaretten yararlanmasını sağlaması için ona güveniyoruz”.
Kaynak: BBC