Gülseren Onanç

“Doğa bizim doğamız, orman bizim ormanımız. O ormanda hatıralarım var, çocukluğum var, annem var, babam var, dedelerim, atalarım var, babaannelerim var. O ormanı üç kuruşa heba ediyorlar. Niye? O orman da can. Onu bırakacak değiliz. Ölene kadar mücadele edeceğiz.”

Bu sözler Rize’nin İkizdere Vadisi’nde Cengiz İnşaat’ın taş ocağı yapımına karşı direnen bir İkizdereli kadına ait.

İkizdere barındırdığı endemik çiçekler sayesinde dünyaca ünlü Anzer Balı’nın üretildiği, dünyada koruma altındaki 200 vadiden biri. Köylülerin geçen yıl açtığı dava sonucunda mahkeme taş ocağı ruhsatının iptali ve yürütmeyi durdurma kararı vermiş ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da İkizdere’yi kısmen ‘doğal koruma alanı’ olarak tescil etmişti. Buna rağmen geçen ay Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle ‘acele kamulaştırma’ kararı çıkarıldı. 

İkizdereli kadınlar, dokuz gündür bölgede nöbet tutuyor ve iş makinalarına, polis şiddetine karşı direniyor. Çay yetiştiren İkizdereli bir kadın ise burada yetiştirdiği ürünler ile eve ekmek götürebildiğini ancak taş ocağı yapılırsa bunu yapmasının mümkün olmayacağını söylüyor.

İkizdere’yi, kadın emeğini, yaşamı, doğayı, ağacı, suyu, geçmişini ve geleceğini savunan kadınlara sadece bu topaklarda yaşayan bizler değil, bu dünyada yaşayan herkes minnet borçlu olmalı. İkizdereli kadınlar sadece Cumhurbaşkanı’nın desteklediği Cengiz İnşaat’ın taş ocağına direnmiyor. Onlar aynı zamanda otoriter iktidara, neo-liberal kapitalist düzene, patriarkal sisteme kafa tutuyor. Dünyaya ait olan bir doğa mirasına sahip çıkıyor. Tıpkı Amazon ormanlarını savunun Brezilyalı yerli kadınların Bolsonaro hükümetine karşı direndiği gibi.

İkizdere’yi savunan kadınlar aktivist yazar Naomi Klein’in “Kamusal arazilerin hafriyatına izin veren diktatör erkekler iklim krizini sürdürüyor” sözlerini de doğruluyor. 

İkizdere’yi savunan kadınların direnişi ile İstanbul Sözleşmesi’ni savunan Türkiye, Polonya, Macaristan’daki kadınların direnişi de ortak. Zira, İstanbul Sözleşmesi küresel kadın dayanışmasının kalbinin attığı yer olmaya aday.

İkizdere’yi savunan kadınlar, bu güne kadar 3,1 milyon kişinin yaşamını kaybettiği pandemi krizini yönetemeyen sisteme de kafa tutuyor. Biz bu sistemin daha iyi anlaşılması için SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği olarak üyesi olduğumuz Women’s Major Group’un (WMG) hazırladığı “Salgından 2030’a: Feministler Sistemin Değişmesini İstiyor” dizisini Türkçeye çevirdik. Kadınların, kız çocuklarının karşılaştığı ve COVID-19 kriziyle daha da derinleşen toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ve onun altında yatan ekonomik sisteme dikkat çekmek istedik. 

1 Mayıs’ın kadın emeğinin görünür ve değerli olmasını engelleyen sistem eleştirisi yapmak ve çözüm önerileri geliştirmek için önemli bir fırsat olacağını düşündük.

Kadın Emeği ve Neo-Liberal Ekonomik Model

Neo-liberal ekonomik model eşitsizlikleri pekiştiren bir sistem. Kadın emeğini sömüren ve değersizleştiren bu sistemde salgın öncesinde küresel nüfusun %61’i kayıt dışı çalışırken, düşük gelirli ülkelerde kadın çalışanların %92’si kayıt dışı sektörlerde istihdam edilmekteydi. Covid 19 salgını sonrasında ne oldu?

Kayıt dışı işçiler başta olmak üzere pek çok kadın işlerini bırakmak zorunda kaldı hem de tazminatlarını alamadan. İşlerini kaybeden kadınlara sosyal korumalar sağlanamadı. IMF’in raporuna göre Türkiye pandemide halkına en az destek veren ülkeler arasında yer alıyor. Belirgin bir kadın yoksulluğu hakim. Covid öncesi kadınlar ve kız çocukları erkeklere ve oğlan çocuklarına göre 2 ila 14 kat daha fazla bakım emeği veriyordu. Covid sonrası okulların, kreşlerin kapanması, yaşlıların ve hastaların bakım hizmetlerinin artması ile kadınların omuzlarındaki yük de arttı. Sosyal devletin vermesi gereken desteği kadınlar emekleri ile sağlıyor. Hem de görülmez bir şekilde.

DİSK başkanı Arzu Çerkezoğlu da sistem eleştirisi yapıyor. “bu salgınla birlikte çok açık bir biçimde ortaya çıkan mevcut sistemin bütün dünyada da ülkemizde de işçi sınıfına, kadınlara, gençlere bir gelecek vaat edemediği yeni bir toplumsal düzenin şart olduğudur. Yeni bir toplumsal düzeni kurmak için gerekli gücün kendi ellerimizde olduğunu söylüyoruz” diyor.

Sendika ve meslek örgütlerinin de 1 Mayıs’ta ortaklaştığı bir talep var: İstanbul Sözleşmesi uygulansın.

İkizdere’yi, kadın emeğini, yaşamı, doğayı, ağacı, suyu, geçmişini ve geleceğini savunan kadınların önünde saygıyla eğiliyorum. Onların direnişi bana umut oluyor.

Umudun, direnişin ve dayanışmanın bayramı 1 Mayıs kutlu olsun.

Gülseren Onanç