Şehirleri geliştirmek için kadınların seslerine, taleplerine ve yeteneklerine alan açan, Avrupa’daki toplumsal cinsiyet eşitliği temelli şehirlerin örnek uygulamalarını derledik.
Şehirler, tarih boyunca erkekler için ve erkekler tarafından planlanıp tasarlandı. Bu tasarımın, çoğunlukla basmakalıp cinsiyet rollerini ve cinsiyete dayalı iş bölümlerini yeniden ürettiği ve pekiştirdiği hiç kuşkusuz. Yaşadığımız şehirlerde standartlar ve mekansal kararlar hâlâ yalnızca yetişkin, sağlıklı erkek kullanıcı temel alınarak oluşturuluyor. Kadın, çocuk, engelli ve yaşlılar kentsel planlamaların çok fazla odağında olmuyor.
Şehirlerin eylemleri ve programları, günlük yaşam üzerinde çok güçlü bir etkiye sahip. Kent yaşamındaki eşitsizliklere örnek olarak aydınlatmasız parklar, kadınlar için umumi tuvaletlerin olmaması, bebek arabası ile manevra yapmayı zorlaştıran kötü koşullardaki yollar gibi pek çok örnek gösterilebilir.
Yerel yönetimler bu eşitsizlikle mücadele etmek için, cinsiyete duyarlı altyapı planlamasından kapsayıcı mimariye, cinsiyete duyarlı karar verme yoluyla politika oluşturmaya kadar çeşitli adımlar atabilirler.
Toplumsal cinsiyet eşitliği temelli şehir örneklerine baktığımızda, büyüyen şehirleri geliştirmek için kadınların seslerine, taleplerine ve yeteneklerine alan açmanın ne kadar önemli olduğunu görüyoruz.
Avrupa’da şehirleri eşitlik uygulamalarına göre değerlendiren endekse göre, Helsinki, İsveç ve Rotterdam, uygulamaları ve eylem planlarıyla cinsiyet eşitliğine en çok yaklaşan üç şehir.
Gelin Avrupa kentlerine uzanıp, şehirlerin toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik uygulamalarına bir göz atalım.
Bolonya, İtalya
2015 yılında Bologna Belediyesi URBACT ağının ortağı ROMA-Net, Roma, Sinti ve Camminanti topluluklarına karşı ayrımcılığa karşı bir kamuya açık medya kampanyası başlattı. Genç Roman kadınlara kendi topluluklarını temsil etmeleri için iletişim ve kişisel destek sundu.
Umea, İsveç
İsveç’in Umea kentinde biriken karları sokaklardan ve kaldırımlardan temizlemekle görevli belediye veri toplama çalışması yaparak, sabahları herkesten önce bisikletiyle bakım görevlerine giden kadınların dışarıya çıktığını belirledi ve bunun üzerine belediye önce yollardan başlamak yerine bisiklet şeritlerinin öncelik olarak temizlenmesi talimatını verdi.
Viyana, Avusturya
1992’de Kadın Bürosu’nun açılması ve 2005’te toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik uygulamaları ana akımlaştırılması açısından, Viyana kent planlamasında toplumsal cinsiyet eşitliği için iyi bir örnek sunar.
Örneğin Viyana’da,
- Toplumsal cinsiyet, şehrin stratejilerine entegre edilmiştir ve şehir tarafından tasarlanan ve inşa edilen tüm kamusal alanlar, toplumsal cinsiyet göz önünde bulundurularak yapılır.
- Parklar, güvenlik ve erişim sağlamak için etkin bir şekilde aydınlatılır.
- Sosyal konut, farklı aile durumları için esnek bir şekilde tasarlanır.
- Kaldırımlar ebeveynler ve yaşlılar için daha geniştir.
- Cadde geçişi daha uzun sürelidir ve yayalara öncelik verilir.
Ixelles, Brüksel
Brüksel’in Ixelles kentinde,
- Cinsiyet eşitliğini teşvik etmeyi amaçlayan belirli eylemlerin finansmanı, toplumsal cinsiyet temel eğitim bursları, Spor altyapısı, kamusal aydınlatma ve yerel idare ile hizmet alımı konularında yatırımlar,
- Atık yönetimi ve sokak aydınlatma sektörleri gibi “sözde” eril mesleklerde daha fazla kadınların işe alınması,
- Erken çocukluk eğitimi ve bakımı gibi işlerde çalışan erkek sayısının artması.
- Halka açık parkların herkesin erişebilmesi için yeniden geliştirilmesi gibi uygulamalarla cinsiyete duyarlı bütçelemeyi belediyenin esas ilkesi haline getirmiştir.
Bern, İsviçre
İsviçre’nin Bern kentinde, belediye idaresi genelinde eşit işe eşit ücret prensibi tüm operasyonlarında temel alınıyor.
Örneğin belediye, maaş verilerinin işlenmesini sağlayarak cinsiyete dayalı ücret eşitsizliklerini tespit etmesine ve değerlendirmesine olanak sağlayan bir yazılım programı kullanıyor.
Barselona, İspanya
Daha fazla kadın ve kız çocuğunu daha yüksek ücretli bilim ve teknoloji sektörlerine teşvik ederek hem girişimcilik açığını hem de ücret açığını kapatmayı amaçlayan LIDERA programıya, Barselona’da beceri geliştirme, iş desteği ve ağ kurma konularında binin üzerinde kadına eğitim desteği sağlandı.
Villiers-le-Bel, Fransa
Fransa’nın Villiers-le-Bel şehrinde yapılan bir araştırma, bekar annelerin barınma sorunuyla mücadele ettiğini, yalnızca tek yatak odalı daireleri karşılayabildiğini, mahremiyet eksikliğinin, kadınların yaşamları ve ruh sağlığı üzerinde de olumsuz bir etki yarattığını ortaya koydu. Bu araştırma temel alınarak, belediye kadın mimarları, bekar annelerin ve çocuklarının kendi alanlarına sahip olmalarına olanak tanıyan daireler tasarlamaları için görevlendirdi.
Ayrıca Villiers-le-Bel’de yeni binalar, topluluk duygusu ve desteği yaratmaya olanak sağlayan için çamaşır odaları, bahçeler ve mutfaklar gibi ortak alanlar oluşturarak kadınların sosyal olarak izole edilmemesi için tasarlandı.
Trappes, Fransa
Fransa’nın Trappes kenti, toplumsal cinsiyet klişelerini ve bunların yetişkin yaşamında ortaya çıkardıkları eşitsizlikleri ortadan kaldırmanın bir yolu olarak oyun alanının yeniden tasarlanmasına yatırım yaptı. Yeni tasarım, cinsiyet ayrımı gözetmeyen renklere, oyuncaklara ve çoklu “dünyalara” öncelik veriyor.
Berlin, Almanya
Berlin’de göçmen kadınlara, kreşler, eğitim sistemi, iki dilli eğitim, çocuk hakları, koruyucu sağlık hizmetleri, cinsel gelişim ve eğitim, medya, beslenme, bağımlılığın önlenmesi ve ev güvenliği dahil olmak üzere şehir hakkında eğitim desteği veriliyor. Ayrıca Berlin cinsiyet eşitliği ile ilgili verileri içeren yıllık bir “Cinsiyet Verileri Raporu” yayınlıyor.
Nantes, Fransa
Cinsiyete dayalı şiddet mağdurlarını desteklemek için Nantes, 2019 sonbaharında bir merkez açmak için 1 milyon avroluk bir yatırım yaptı.
Leipzig, Almanya
Almanya’nın Leipzig kentinde, eşitlik kurumlarıyla işbirliği içinde ayrımcılıkla mücadele büroları ve ‘Cinsiyet Eşitliği Danışma Kurulu’ kurdu.
Avrupa’da şehirlerin eşitlik endeksine buradan ulaşabilirsiniz.
Gizem Evgin
Kaynak: Eurocities.eu, Urbact.eu