Finlandiya’nın 36 yaşındaki başbakanı Sanna Marin, kadınların liderlik ettiği beş siyasi partinin koalisyonuna başkanlık ediyor. Bir diğer deyişle Finlandiya büyük ölçüde kadınların yönettiği bir ülke. Peki, kadınlar tarafından yönetilmek hem toplumsal hem de devlet idaresi açısından nasıl bir fark yaratıyor?
* Çeviri: Eda Doğançay
Naomi Moriyama and William Doyle // CNN
Finlandiya’nın 36 yaşındaki başbakanı Sanna Marin, kadınların liderlik ettiği, üyelerinin neredeyse tamamı 30’lu yaşlarda olan beş siyasi partinin koalisyonuna başkanlık ediyor. Bir diğer deyişle Finlandiya büyük ölçüde kadınların yönettiği bir ülke.
Bunun 1917’de Finlandiya’nın bağımsızlığından önce başlayan cinsiyet eşitliği mücadelesinin zirve noktası olduğunu söylemek mümkün. 1906’da, o zamanlar Çar dükalığı olan Finlandiya, kadınlara hem oy verme hem de aday olma konusunda en geniş siyasi hakları tanıyan ilk ülke oldu. Bir yıl sonra Finlandiya parlamentosuna seçilen 19 kadın dünyanın ilk kadın parlamenterleriydi.
Bugün, ülkenin yasama ve bakanlık pozisyonlarının neredeyse yarısı kadınlar tarafından tutuluyor.
Geçen yılın Dünya Ekonomik Forumu Küresel Cinsiyet Uçurumu endeksine göre Finlandiya, İzlanda’nın hemen arkasında ikinci sırada yer alıyor.
2015’te o zamanlar sekiz yaşındaki oğlumuzla birlikte New York City’den kırsal Kuzey Karelya bölgesine taşındık ve böylece ülkenin toplumsal cinsiyet alanında katettiği mesafeyi ilk elden gözlemleme fırsatı bulduk. William, lisansüstü eğitim verecek ve Doğu Finlandiya Üniversitesi’nde Fulbright Burslusu olarak dünyaca ünlü Finlandiya eğitim sistemini inceleyecek, Naomi ise Avrupa’nın en fazla ormanlık alana sahip ülkesinin yerel yemeklerini, kültürünü ve doğasını keşfedecekti.
Finlandiya halkına ve toplumuna o kadar hayran kaldık ki, o zamandan beri uzun ziyaretler için Kuzey Karelya’ya ve başkent Helsinki’ye hep geri geliyoruz. Finlandiya halkının çekingen olduğuna dair klişelerin aksine, Naomi bir kamu hizmeti grubu olan Martha örgütünün coşkulu, son derece başarılı kadınları ve anneler, profesyonel kadınlar ve üniversite profesörleri tarafından uzun zamandır kayıp olan bir kız kardeşi kucaklar gibi anında “evlat edinildi.”
Finlandiya’da, ABD’de alıştığımızın tam tersi bir şekilde, son derece eşitlikçi ve mütevazı bir toplumla karşılaştık. Okul çağındaki çocuklar oyunlar ve eğlenceli keşifler yoluyla öğrenirken, açık havada çok sayıda teneffüs vaktinin tadını çıkarırlar ve son derece saygın öğretmenlere ve oldukça iyi finanse edilen devlet okullarına sahiptirler. Ebeveyn izni cömert, kamu hastaneleri birinci sınıf ve kadınların siyasi liderliğe ve birçok mesleğe iştiraki bir rutin haline gelmiş durumda.
Finlandiya’daki cinsiyet eşitliğinin, dünyanın zirvesindeki bu ormanlık ülkenin en ilham verici özelliklerinden biri olduğunu gördük ve bunu nasıl başardıklarını öğrenmek istedik. YLE tarafından 2021 yılında yapılan ankette ülkenin en ilham verici kadını olarak zirvede yer alan lidere, 2000-2012 yılları arasında ülkenin ilk kadın başkanı olarak görev yapan, basketbol meraklısı, kedisever 77 yaşındaki Tarja Halonen’e sorduk.
Halonen, çocukluğunun geçtiği Helsinki’nin işçi sınıfı semtlerinden birindeki evinde bize geçen yıl şunları söyledi: “Finlandiya küçük bir ulus. 700 yıl batıdaki komşumuzun (İsveç) bir parçasıydık. Sonra İsveç kralı Rusya’ya savaş açtı ve kaybetti. Sonraki 100 yıl Rusya’nın bir parçasıydık – neyse ki özerk bir parçaydık. Bağımsızlık 100 yıldan biraz fazla zaman aldı. Bu süreçte bir iç savaş, iki savaş ve birçok zorluk yaşadık.”
“Ayaklarımızın üzerinde durmayı, inatçı ve çalışkan olmayı öğrendik. Belki de bir toplumun tam anlamıyla potansiyelini gerçekleştirebilmesi için hem erkeklere hem de kadınlara ihtiyacı olduğunu anlamamız daha kolay oldu. Burada, (dünyanın) kuzeyinde, uzun süredir güçlü bir kadın geleneği hakim. Kadınlar hayatta kalabilmek, ailelerine ve hemcinslerine yardım edebilmek için güçlü olmak zorundalar” dedi Halonen.
Finlandiya’da toplumsal cinsiyet alanında yaşanan gelişmelere kadın ve emek örgütleri ve birçok aydın kadın ve erkek ön ayak oldu. 1907’de parlamentoya seçilen ve orada 38 yıl görev yapan eski bir çocuk işçi ve hizmetçi olan Miina Sillanpää da bu öncülerden biriydi.
1926’da ülkenin ilk kabine üyesi oldu ve 50 yıl boyunca ulusal hizmetçiler ve ev işçileri birliğine liderlik etti. Sillanpää, bekar kadınlar ve çocukları için sığınma tesislerinin açılmasına yardımcı oldu ve yaşlıların ve dezavantajlı bireylerin yaşamlarını iyileştirmek için mücadele verdi.
Finli bir yönetici, bize topluma “kültürel olarak yerleşmiş” bir “eşitlik ahlakı”ndan söz etti. Bunun, tüm vatandaşlara bir toplumda cinsiyet eşitliği için vazgeçilmez, tartışılmaz bir temel olarak sunulan sağlık ve yüksek kaliteli eğitim gibi temel sosyal hizmetlerde gerçekleştiğini açıkladı.
Bu, Finlandiya’nın alkolizm ve cinsel taciz de dahil toplumsal sorunlardan nasibini almadığı anlamına gelmiyor. Birleşmiş Milletler verilerine göre, Finlandiya’da aile içi şiddet yaygın, 15-49 yaşları arasındaki kadınların yüzde 23’ü yaşamlarının bir noktasında eş şiddeti yaşıyor. Bu oran, örneğin ABD’de yüzde 26, Birleşik Krallık’ta yüzde 24, Fransa’da yüzde 22, İsveç’te yüzde 21, İtalya’da yüzde 16 ve İspanya’da yüzde 15.
Irkçılık da büyük bir sorun. Finlandiya’da hükümetin Eşitlik Ombudsmanı tarafından hazırlanan 2020 tarihli bir rapor, Afrika kökenli beş kişiden dördünün ten rengine dayalı olarak ayrımcılığa maruz kaldığını tespit etti. Rapora göre Finlandiya’da ırkçılık “uzun bir geçmişe” dayanıyor. “Düşünme biçimlerimiz ve eylem biçimlerimiz, farkına varmasak ya da kabul etmek istemesek bile büyük ölçüde ırkçı.”
Öte yandan Finlandiya, tüm vatandaşları için iyi bir yaşam sağlamada dünya liderlerinden biri. Kamu hizmetleri ve okulları dünyanın en iyileri arasında. Finlandiya’nın BM’nin sağlık, eğitim, su, enerji ve barışın iyileştirilmesi, yoksulluğun giderilmesi ve eşitsizliğin azaltılması hedeflerine ulaştığını ya da ulaşmak üzere olduğunu ortaya koyan 2021 Birleşmiş Milletler raporuna göre, kadınların karar alma süreçlerine güçlü katılımının, sürdürülebilir kalkınmada dünyanın 193 ülkesi arasında ilk sırada yer alan bir ulusun inşasında önemli bir rolü oldu.
Finlandiya, sosyalist bir ekonomiye sahip olmaktan çok uzak, hatta tam tersi: 2021 Küresel İnovasyon Endeksi’ne göre ülke, hem dünyanın en iyi iş ortamına sahip hem de hukukun üstünlüğü açısından zirvede olan serbest piyasa ekonomisiyle yönetiliyor.
Başbakan Marin geçen yılki Nesiller Boyu Eşitlik Forumu’nda yaptığı konuşmada, “Kadınların topluma tam ve eşit katılımı Finlandiya’nın kalkınmasını mümkün kıldı.” dedi. “Yüz yıl önce Finlandiya yoksul ve çatışmaların yaşandığı bir toplumdu. Nüfusumuzun yarısının potansiyelini görmezden gelmemiz mümkün değildi.”
Orijinal CNN’de yayınlanan yazının devamına buradan ulaşabilirsiniz.