Savaşın kadınlar üzerindeki orantısız etkilerini ve kadınların barışın inşasındaki rolünü araştıran uzmanlar, uluslararası toplum ve bölgesel aktörlerin Ukraynalı kadınları ve topluluklarını nasıl destekleyebileceklerine ilişkin önerilerini paylaşıyor.
Ukrayna’da savaş şiddetlenirken, zorla yerinden edilen 10 milyon insanın yüzde 90’ını kadın ve çocuklar oluşturuyor. Cinsel şiddetin bir savaş taktiği olarak kullanıldığına ve binlerce kadının sınırdan kaçırıldığına dair kanıtlar her gün artıyor. Çoğunun liderliğini kadınların üstlendiği sivil toplum kuruluşları, kritik öneme sahip fonlardan, araçlardan ve hareket özgürlüğünden yoksun. Yine de, Ukraynalı kadınlar seferberlik halinde tüm gücünü ortaya koyuyor.
Ukrayna’daki kriz, kadınların barışın inşası ve çatışmaların önlenmesi mücadelesine anlamlı bir şekilde dahil edilmesini talep eden BM Güvenlik Konseyi’nin 1325 sayılı kararının önemini bir kez daha ortaya koyuyor.
The Georgetown Institute for Women, Peace and Security’nin Mayıs başında düzenlediği panelde, katılımcılar son duruma ilişkin analizlerini ve uluslararası toplum ve bölgesel aktörlerin Ukraynalı kadınları ve topluluklarını nasıl destekleyebileceklerine ilişkin temel önerilerini paylaştılar.
Uzmanların uluslararası topluma sunduğu öneriler arasında şunlar yer alıyor:
Kadınların müzakere ve barış süreçlerine katılımının sağlanması
- Kadınlar, barış sürecinde strateji ve karar alma süreçlerinin en üst seviyelerinde yer almalıdır. Minsk’teki barış görüşmeleri, BMGK 1325’i görmezden gelerek, büyük ölçüde kadınları müzakerelerin dışında tuttu. Bağış yapan ülkeler, kadınların anlamlı katılımının ulusal güvenlik, yönetişim, finans ve barışın inşası için kritik olduğunu kabul ederek UNSCR 1325’e yönelik çağrıyı güçlendirmeli ve taahhütlerini yerine getirmelidir.
- Ukrayna’nın seçim mevzuatında yüzde 40 olarak belirlenen cinsiyet kotası, müzakerelerde temsile dönüştürülmelidir. Barış görüşmelerine tam ve anlamlı katkılarını sağlamak için anneler için bakım düzenlemeleri de dahil olmak üzere özel önlemler de sağlanmalıdır.
Sivil toplumu ve kadınların liderliğindeki kuruluşların desteklenmesi
- Yerel ve topluluk düzeyinde barış ve yeniden yapılanma süreçlerine liderlik etmek için kadınların ve kadınların önderliğindeki sivil toplum kuruluşlarının kapasitesini geliştirin. Uluslararası kuruluşlar, yerel ortaklara eğitimler ve kaynaklar sağlamalı ve sivil toplum gruplarının tüm müdahale çabalarında karar alma süreçlerine dahil edilmesini sağlamalıdır.
- Kadın barış inşacıları ve insan hakları savunucularının bilgi paylaşmak, savaş suçlarını belgelemek ve savaş sonrası yeniden yapılanma aşaması için strateji oluşturmak üzere Ukrayna dışındaki liderlerle bağlantı kurmaları için platformlar ve fırsatlar yaratın. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) kadın liderler ve barış inşacılarına yönelik yeni ağ oluşturma platformu gelecek vaat eden bir model.
İnsan ticaretinin önlenmesi
- AGİT, sınır geçişlerinde izleme mekanizmalarının uygulanması ve kadınların ve kız çocuklarının sistematik olarak kayıt altına alınmasının sağlanması da dahil olmak üzere, insan ticaretiyle mücadele politikalarının güçlendirilmesinde AB ülkelerini ve Ukrayna’yı desteklemelidir.
- Ukrayna makamlarını, insan ticareti riski altındaki potansiyel mağdurları ve kadınları belirleme konusunda destekleyin. Gelişmiş izleme ve koruma hizmetleri, genellikle tahliye edilen kadınların savunmasızlığı ve hazırlıksızlığından yararlanan suç çetelerine karşı korunmak için çok önemlidir.
- İnsan ticareti, insan hakları ihlalleri ve sivillere karşı savaş suçlarını belgeleyen La Strada Ukraine ve Civil Network OPORA gibi yerel insan hakları izleme kuruluşlarının kapasitesini güçlendirin. İşgalin başlangıcından bu yana, La Strada’nın yardım hattı beş kat daha fazla yardım çağrısı aldı.
- Koruma hizmetleriyle ilgili cinsiyete özgü bilgilerin geniş çapta erişilebilir olduğundan emin olun. İnsan ticareti riskleri hakkında doğru bilgileri paylaşmak için birden çok dilde bilgi merkezleri ve yardım hatlarına ihtiyaç vardır.
Cinsel şiddetle mücadele edilmesi
- Ukrayna’nın 1325 Ulusal Eylem Planı’nı (NAP) çatışmalarla bağlantılı cinsel şiddetin kadınlar ve kız çocukları üzerindeki orantısız etkileri de dahil olmak üzere, savaşın bağlamını yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirin.
- Doğum kontrolü ve tıbbi hizmetlere erişim dahil, cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddete maruz kalanlara erişilebilir hizmetler ve psikolojik destek sağlayın. BM’nin toplumsal cinsiyete duyarlı güvenlik sektörü reformunu, çatışmalarla bağlantılı insan ticaretinin önlenmesini ve hayatta kalanlara yönelik kapsamlı hizmet sunumunu kapsayan yakın tarihli işbirliği çerçevesi bir rehber olarak kullanılmalıdır.
Kapsayıcı güvenliğin geliştirilmesi
- Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği (AB), Ukrayna halkına askeri desteği artırmalıdır. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ndeki kadınlar da dahil olmak üzere Ukraynalı kadın liderlerin görüşü barış görüşmelerinin ancak askeri bir zaferden sonra başlayabileceği yönünde.
- Uluslararası bağışçılar ve yerel yetkililer, sığınaklara, gıdaya, ilaca, tıbbi yardıma, psikolojik desteğe ve bilgiye erişim de dahil olmak üzere insan güvenliğine dikkat çekmelidir.
- Uluslararası Göç Örgütü (IOM) ve Uluslararası Kurtarma Komitesi (IRC) dahil olmak üzere uluslararası yardım kuruluşlarının, LGBTQ+ topluluğu ve yaşlı nüfus da dahil olmak üzere Ukrayna’nın en savunmasız gruplarının karşı karşıya olduğu risklere dikkat etmesi gerekiyor. Ukrayna’dan kaçan trans kadınlar, sınır geçişleri sırasında ve ev sahibi ülkelerde ayrımcılık riskiyle karşı karşıya. Ukrayna’da korkunç insani koşullarla karşı karşıya kalan insanların yüzde 30’u 60 yaşın üzerindedir ve bunların çoğunluğu mobilite ve sağlık sorunları nedeniyle geride kalan kadınlardır.
Toplumsal cinsiyete dayalı suçların izlenmesi ve soruşturulması
- Batılı müttefikler, Rusya tarafından işlenen savaş suçları için uluslararası bir mahkeme oluşturmalıdır. Halihazırda 9 bin insan hakları ihlali vakası rapor edilmiştir. Güçlü uluslararası yasal mekanizmaların ve hesap verebilirliğin sağlanması, gelecekteki ihlallerin önlenmesi için hayati önem taşımaktadır.
- Tecavüz ve cinsel şiddet suçlarına ilişkin raporların hızlı bir şekilde soruşturulmasını destekleyin. Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) ve BM İnsan Hakları Konseyi’nin Bağımsız Uluslararası Soruşturma Komisyonu, Rus kuvvetleri tarafından işlenen tüm toplumsal cinsiyete dayalı savaş suçlarını yakından incelemelidir. İnsan hakları ihlallerinin dışarıdan belgelenmesi, cezasızlığın sona erdirilmesi ve hesap verebilirliğin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Tüm saha operasyonları değerlendirmeleri ve programları toplumsal cinsiyet analizi içermelidir.
- AGİT, yerel ajansların sahadaki insan hakları durumu hakkında rapor verme kapasitesini desteklerken, Ukrayna’da uluslararası izleme misyonlarının devam etmesini sağlamalıdır. AGİT’in Ukrayna Özel İzleme Misyonu’nun (SMM) Rusya’nın vetosu nedeniyle yenilenmemesi, adalet ve hesap verebilirlik önlemlerini tehdit ediyor. İç hukuk uygulamalarını desteklemek ve suistimalleri belgelemek ve ele almak için özel bir yerel yargı organı geliştirmek de kritik olacaktır.
Mali ve insani yardım sağlanması
- Amerika Birleşik Devletleri ve AB, Ukrayna’ya yönelik acil mali yardımı artırmalı ve Dünya Bankası ve IMF’nin mali yardım, borç silme ve savunmasız topluluklara nakit yardım programlarını teşvik ederek yerel ekonomiyi desteklemelidir. Tüm mali yardım müdahaleleri toplumsal cinsiyet analizi içermelidir.
- Uluslararası bağışçılar, sosyal ve nakit desteği sağlamak için yerel STK’lara ve Ukrayna Kadın Fonu gibi kadınların önderliğindeki taban örgütlerine fon sağlamalı ve onlarla işbirliği yapmalıdır. Kadın liderliğindeki yerel kuruluşların ihtiyaçlarına yanıt veren kaynakları sağlamak kritik öneme sahiptir.
- Mağdurlar ve aileleri için savaş sonrası tazminat planı ve mali yardım tasarlayın. Başarılı bir toparlanma için savaşın kadınlar ve kız çocukları üzerindeki orantısız etkilerini ele alan sağlam bir ekonomik pakete ihtiyaç var.
- Dünya Gıda Programı (WFP), World Health Kitchen ve diğer insani yardım kuruluşları, gıda dağıtım yöntemleri konusunda yerel gönüllülere danışmalı ve özellikle internet erişimi olmayan topluluklar için gıda yardımı ile ilgili bilgilere eşit erişim sağlamalıdır.
Mültecilerin ihtiyaçlarının ele alınması
- AB ve bölge ülkeler, Ukrayna’dan kaçan tüm kadın mültecilere sınırlarını açmalıdır. Mültecilere giriş yasağı, insan ticareti ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet riskini artırıyor.
- BM ve AGİT, Rusya’nın Ukrayna vatandaşlarını işgal altındaki topraklardan zorla sınır dışı etmesini engellemeli. Rusya’nın elindeki bölgelerdeki mültecilere sürekli destek sağlamak, insan ticareti, sömürü ve cinsel şiddeti önlemek için kritik öneme sahiptir.
- AB, Ukraynalı mülteci kadınların ev sahibi ülkelerdeki işgücü piyasalarına erişimini kolaylaştırmak için bölgesel bir mekanizma oluşturmalıdır. Özel sektör, Avrupa’nın ev sahibi ülke ekonomilerine katkıda bulunmak için iyi bir konumda olan Ukraynalı kadınların eğitimlerini ve işe yerleştirmelerini desteklemede kilit bir rol oynayabilir.
- Mülteciler ve yerinden edilmiş kişiler için toplumsal cinsiyete duyarlı ve kapsayıcı konaklama imkanları sağlayın. Sığınma evlerine, hijyen kitlerine, yıkama tesislerine ve yiyecek ve su yardımına erişim de dahil olmak üzere kadınlar ve kız çocukları için güvenli bir ortam sağlamalıdır.