İran’da Mahsa Amini’nin ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının ardından 16 Eylül’deki ölümü sonrası yükselen isyan dalgası büyüyor. Başörtüsü zorunluluğuna karşı bir başkaldırı olarak başlayan eylemler, rejime yönelik ülke geneline yayılan gösterilere dönüştü.
Yaklaşık 11 gündür süren protestolarda İran İnsan Hakları Örgütü’ne göre en az 76 kişi hayatını kaybetti. Protesto gösterilerinde ayrıca 20’si gazeteci olmak üzere yüzlerce kişi gözaltına alındı.
İran’daki protestolarda gözaltına alınan kadınlar, karakolda cinsel şiddet ile tehdit edildiklerini söylediler: “En az 60 kadını küçük bir odaya doldurdular. Tuvaleti kullanamayacağımızı ve acıkırsak da kendi dışkımızı yememizi söylediler. Sessiz olmazsak bize tecavüz edecekleri tehdidinde bulundular.”
Başörtüsü zorunluluğuna karşı direnişten rejim karşıtı isyana
Başörtüsü zorunluluğuna karşı bir başkaldırı olarak başlayan ve daha sonra teokratik rejime yönelik ülke geneline yayılan gösterilere dönüşen eylemler yavaşlama emaresi göstermiyor. Ülkenin pek çok ilinde sokaklara dökülen protestocular devlet güçlerinin sınırlarını zorluyor.
Bokan kasabasından 27 yaşındaki Karim, “Artık mesele ne Kürt hareketi ne de İranlılarla ilgili” diyor. “Bu, sosyal, ekonomik ve hayatın her alanında hakları için mücadele eden 85 milyon insanla ilgili. Bir hafta önce bir Kürt kızı İran’ın başkentinde bir yabancıydı ve şimdi onun yüzü dünyanın her yerinde biliniyor. Bu ulusal hareketle ilgili değil – bunun ötesinde; bu kadınlarla ilgili ve temel insan haklarımızla ilgili.”
Ortadoğu Küresel İlişkiler Konseyi üyesi Ranj Aladdin, “Mahsa Amini’nin ölümünün İran’ın uzun süredir baskı altında tutulan Kürt halkında yol açtığı devrimci coşkuya şüphe yok” dedi. “Ancak onun vahşi ölümü, İran’daki Kürtlerin davasından çok daha büyük bir şeyi sembolize etmeye başladı ve İslam Cumhuriyeti’nin temelini oluşturan siyasi ve ideolojik sistemin tam kalbini vurdu.”
“Bu bir kadın devrimi”
Kürtlerin yaşadığı Kirmanşah’tan 25 yaşındaki Rozhin, “Bu bir İran devrimi değil, hatta bir Kürt devrimi bile değil,” dedi. “Bu bir kadın devrimi” diyor.
Rozhin’e göre protestoların sonucunda ne olacağını kimse bilmiyor: “Kadınlar pek çok sorunla mücadele ediyor. İnsanların sadece başörtüsüyle değil, rejimle de sorunu olduğu çok açık. İslam’ın tanımını değiştirdiler. Birçok insanı öldürüyorlar. Kadınların her hakkını inkar ediyorlar. Seçim yapmamıza izin vermiyorlar. Bu sadece başörtüsü meselesi değil – bu bizim seçim yapma hakkımızla ilgili.”
Tahran’da ikamet eden ve ismini vermek istemeyen bir başka kadın da protestoların ülke genelindeki kadınları heyecanlandırdığını söyledi. “Bu daha önce hiç görülmemiş bir şekilde gerçekleşiyor. Kazanamasak bile pek çok açıdan zaten kazanmış durumdayız. Devlet artık bizi görmezden gelemez. Bizim duruşumuz onları zayıflattı.”
Kaynak: Guardian