Geçtiğimiz günlerde eski sevgilisi tarafından bıçaklanarak öldürülen 19 yaşındaki Güleda Cankel haberlerinin veriliş şekli çok tartışıldı. Tartışma, kadın cinayetleri haberlerinin nasıl ve hangi görsel kullanılarak haberleştirilmesi gerektiğini gündeme getirdi.
Geçtiğimiz günlerde Isparta’da eski sevgilisi tarafından bıçaklanarak öldürülen 19 yaşındaki üniversite öğrencisi Güleda Cankel’le ilgili haberler kadar, bu haberlerin veriliş şekli de gündemde yer buldu.
CNN Türk ve A Haber’de kurbanın yüzü net, failin yüzü gizli
Euronews
CNN Türk, olayı verirken seçtiği haber fotoğrafında, fail ile Güleda’nın beraber çektirdiği fotoğrafı kullanarak failin yüzünü mozaikle gizlemeyi, Güleda’nın yüzünü ise net şekilde verdi.
Bu fotoğraf basın etiğine dair tartışmaları tekrar gündeme getirdi. Zira haberin fotoğrafında Güleda’nın katiliyle birlikte samimi pozunun yer alması ve üstelik katil zanlısının görüntüsünün buzlanması bunun bir kadın cinayeti olduğunun, yeterince önemsenmediği yönünde yorumlara yol açtı.
Euronews
Aynı şekilde A Haber de maktulün fotoğrafını net kullanırken failin yüzünü mozaikleyerek gizledi.
Kimilerine göre bu tercih, “internette bir tık daha alabilmek uğruna şiddetin pornografisine yol açtı”, kimilerine göre ise “aşk cinayeti” algısı yaratarak katilin masum gösterilmesine, cinayetin romantize edilerek yeniden üretilmesine…
Genel bir etik kural yok
Bu konuda, Türkiye dahil Batılı ülkelerin hiçbirinde genel bir etik kural yok. Fakat prestijli basın yayın organları, maktulün fotoğrafını kullanmayı tercih etmiyor; yalnızca kamu yararı gözetildiği durumlarda, yani konunun haber değeri izleyiciyi şok etmesinden daha ağır basıyorsa fotoğraf kullanılıyor.
Euronews
Katilin veya saldırganın görüntüsü ise olduğu gibi servis ediliyor. Fakat maktulün kendi veya ailesinin talebi yüzünün gösterilmemesi yönünde ise, mozaikle gizleniyor. Katilin görüntüsünün mozaiklenip gizlendiği kurbanın açıkta bırakıldığı örneklere rastlanmıyor.
Basın etiğine göre, kadına yönelik cinayetlerde, maktule ve katile dair görsel seçimi nasıl olmalı?
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Meslek İlkelerini İzleme Komisyonu üyesi Prof. Yasemin Giritli İnceoğlu’na göre; kadın cinayeti haberleri failin ifadeleriyle yazılmamalı, zira maktul artık yaşamadığı için katilin / failin iddialarını çürütecek durumda değil.
Euronews Türkçe’ye konuşan Prof. İnceoğlu, “Maktul fotoğrafı kullanılmak suretiyle teşhir ediliyor, oysa fotoğraf ancak çok gerek varsa kullanılmalı. Bu örnekte fotoğraf hiçbir gerek yokken kullanılmış; üstelik de maktul yerine katilin / failin yüzü mozaiklenmiş, adeta katili korurcasına” diyor.
“Maktulü öldürme biçimi de ayrıntılı verilmemeli”
Katilin maktulü öldürme biçiminin tüm detaylarıyla haberde yer almasını da doğru bulmayan İnceoğlu, şu şekilde açıklıyor:
“Adeta kullanım talimatı gibi özendirici model olacak türden ayrıntılar verilmemeli, zira intiharlarda olduğu gibi kadın cinayetlerinde de taklit vakalara rastlanabilir.”
“Kadın cinayetleri bazen adli bir vaka olarak haberleştirilebiliyor”
İnceoğlu’na göre, medya zaman zaman kadın cinayetlerini dramatikleştiren, magazinleştiren veya normalleştiren bir dil kullanarak ahlaki kodları veya cinsiyetçi önyargıları ön plana çıkarabiliyor; kimi zaman bunları basit birer adli vaka olarak bile haberleştirebiliyor.
Benzer şekilde 2011 yılı Ekim ayında eşi tarafından boydan boya sırtından bıçaklanarak öldürülen Şefika Etik’in, Haber Türk tarafından kullanılan fotoğrafına da herhangi bir mozaikleme yapılmaması tartışmaya yol açmıştı.
Cinsel saldırı mağdurlarının, fotoğrafları kimlik bilgileri kesinlikle yayınlanmamalı
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin (TGC) belirlediği ve yakın zamanda güncellenmiş “Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu”na göre, “cinsel saldırı mağdurlarının fotoğrafları, görüntüleri veya kimlik bilgileri kesinlikle yayınlanmamalı; bu haberlerde animasyon ve canlandırma da kullanılmamalı.”
Mağdura, haberin diliyle ikinci bir mağduriyet yaşatılıyor
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü, “Habertürk olayından bu yana etik kuralsızlığı çok yaşamaktayız. Dil iyi kullanılmıyor ve bu cinayetlerden tıklanma sayısı adına heyecan yaratacak cümleler ya da merak uyandıracak kelimeler seçiliyor, son olayda olduğu gibi mağdur ikincil mağduriyet yaşıyor” diyor.
Euronews Türkçe’ye konuşan Güllü, “Ardında mutlak bir sebep arayan ve o sebep-sonuç ilişkisi içinde yansımalar yaratılan bu vahşet, katiller açısından erkeklik olgusunu pompalayıp reklam aracı olarak kullanılmaya başlandı” diyor ve “bu sürecin faturasını kendisine medya kanalıyla aşk enjekte edilen genç kadınların ödediğini” söylüyor.
Cinsel saldırı haberleri hassasiyetle hazırlanmalı
İngiliz haber kanalı BBC’nin bu konuda hazırladığı rehberde ise, cinsel şiddete dair verilen haberlerin şiddetin etkisini daha da artıracak şekilde hazırlanmaması, “saldırgan” ifadeler kullanılmaması, cinsel saldırılarla ilgili her türlü haberin uygun bir hassasiyetle ele alınması gerektiği vurgulanıyor. BBC ayrıca cinayette kullanılan tekniklerin de ayrıntılı şekilde aktarılmasını, kriminal eylemlerde bulunan kişilerin bu eylemlerini teşvik edecek ifadeler kullanılmasını doğru bulmuyor.
Ayrıca BBC’nin rehber kitapçığında, insanların çektiği acıyı doğru ve eksiksiz şekilde aktarırken, bir yandan da bu acıya konu olan kişinin mahremiyeti ve haysiyetine yönelik saygının da dengeli bir şekilde korunması gerektiğinin altı çiziliyor.
