Eşitlik, Adalet, Kadın Platformu’nun kurucusu Gülseren Onanç, 2019 yılında mücadeleleri ve başarılarıyla dünyada ve Türkiye’de topluma ilham veren  kadınları ve 2020’ye neden umutla bakmamız gerektiğini yazdı.

2019 yılı dünyadaki eril sistemi değiştirmek isteyen kadınların başarıları ile dolu bir yıl oldu. Eşitlik Adalet Kadın Platformu olarak 2019 yılındaki kadın mücadelesinin dönüm noktalarını ve kazanımlarını topladık. Okumanızı öneririm. “İklimi değil sistemi değiştir” diyen iklim aktivistleri, “baskıcı devlet eril bir tecavüzcüdür” diyerek dansları ile dünyayı sarsan LasTesis kadınları, Lübnan sokaklarında “Devrim, Devrim” diye haykıran göstericiler, sistemi temelinden sorgulayan kadınların sözcüleri oldular.

Kadınların mücadeleleri ve başarıları sadece kadın eşitliği için değil dünyamızın geleceği için umut oluyor. Bana ilham veren, umut olan kadınları ve onların başarılarını 2019 özeti olarak yazmak ve 2020’ye neden umutla bakmamız gerektiğini paylaşmak istiyorum.

Baskıcı ve bozuk iktidarlara karşı direnen göstericilerin öncüsü cesur kadınlar oldu.

Enflasyon ve hayat pahalılığı, ağır vergiler, zamlar, sosyal kesintiler, sağlık, eğitim ve bakım gibi hizmetlerin paralı yapılması, işsizlik ve yolsuzluklar, halkları Irak’ta, Lübnan’da, Ekvador’da, Şili’de ve İran’da isyana sürükledi. Köklü bir toplumsal dönüşüm arzusuyla sokaklara çıkan kadınlar eylemlerin ön saflarında yer aldı. Lübnan’da gösteriler sonunda başbakan Hariri istifa etti. Sudan’da Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in 30 yıllık diktatörlüğüne karşı alevlenen ve Lübnan tarihinin en büyük isyanı kabul edilen eylemlerin başrolünde de kadınlar vardı. Protestolar sonucunda Ömer El Beşir tutuklandı. Cinsiyetçi yasalar da birer birer kaldırılmaya başlandı. Kadınlar şiddetsiz, adil, eşitlikçi bir yaşamı talep ediyorlar.

Greta Thunberg küresel iklim hareketine liderlik etti ve lise öğrencilerini geleceklerine sahip çıkmaları için mobilize etti

Son zamanlarda çıkan çok sayıda bilimsel rapor okyanusların ısınmasının ve kutupların erimesinin öngörülenden çok daha hızlı gerçekleşmekte olduğunu söylüyor. Küresel ısınmayı 1,5 dereceden fazla aşmanın getireceği tehlikeler çok fazla.

Bu sonucu önlemek için tek şansımız 2030’a kadar emisyonların hızla düşürülmesi. Bunun için karar mekanizmalarındaki politikacılar üzerinde şimdiye kadarkinden çok daha fazla baskı gerekli. Greta Thunberg dünya liderlerinin karşısına geçip tüm dünya ve gelecek için çetin bir mücadele verdi ve bu çabası ile Time Dergisi tarafından “Yılın İnsanı” seçildi.

Greta’nın yaklaşan iklim felaketine karşı harekete geçme çağrısına milyonlarca insan destek verdi, yürüyüşler düzenlendi, gösteriler yapıldı. Greta basit, dobra ve direk konuşması ile bir iklim lideri oldu. Onu 70’den fazla ülkeden milyonlarca lise öğrencisi rol model olarak alıyor ve bu gençler geleceklerine sahip çıkıyorlar.

Greta’dan ilham alanlar sadece gençler değildi. ABD’li oyuncu ve aktivist Jane Fonda, Ekim başından Aralık sonuna kadar her Cuma “Fire Drill Fridays” (Yangın Tatbikatı Cumaları) adıyla Capitol Hill’in bahçesinde düzenlenen iklim krizine karşı sivil itaatsizlik protestolarına liderlik yaptı. 20 Aralık’ta 82’nci yaşına basan Fonda, protestolarından ötürü her hafta gözaltına alınıp serbest bırakıldı ve böylelikle ABD ve dünya gündemini etkiledi.

 Kadın liderliği görünür fark yarattı

 2019 yılı politikada dünyada fark yaratan kadın siyasetçilerin yılı oldu. Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, ülkesinde bir camiye yapılan ve 50 kişinin öldüğü korkunç saldırıda yakınlarını kaybedenlerin ziyaretine başörtüsü takarak gitti, üzüntüsünü gizlemeden, acılarına samimi bir şekilde ortak olup bütün dünyaya kadın liderliğinin nasıl olacağını gösterdi. Finlandiya’da Sanna Marin’ dünyanın en genç başbakanı olurken, kadınların liderlik ettiği beş partiden oluşan koalisyon hükümetini kurdu ve Finlandiya’da meclisteki kadın milletvekillerinin sayısı yüzde 47′ çıktı. Ruanda’da kadın bakanların sayısı erkek bakanları geçerek yüzde 52 oranına ulaştı. Sophie Wilmès, Belçika’da başbakanlık koltuğuna oturan ilk kadın oldu. Zuzana Čaputová Slovakya’nın ilk kadın cumhurbaşkanı olurken, İspanya’da genel seçimler sonucunda meclisteki kadın milletvekili oranı ilk kez yüzde 46,8 seviyesine yükseldi.

Amerika’da Trump’ın bölücü, cinsiyetçi politikalarına karşı koyanlar ve yetkilerini kötü kullanmasından dolayı azledilme sürecini başlatanlar Demokrat Parti’nin cesur kadınları oldular. Kendilerini “The Squad” (Ekip) olarak tanımlayan, Alexandria Ocasio-Cortez, Ayanna Presley, Ilhan Omar ve Rashida Tlaib ABD toplumunun gündelik hayattaki dertlerini, derin eşitsizlikleri siyasallaştırıp sınıf-kimlik temelli ilerici politikaları dillendiriyor.

Trump’ın azil sürecini başlatan Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi kadınların görevde olduklarında nasıl fark yaratabileceğini cümle aleme gösterdi.

 Ursula von der Leyen, Avrupa Komisyonu, Christine Lagarde ise Avrupa Merkez Bankası Başkanı seçildi. Böylelikle bu pozisyonlardaki 60 yıllık erkek egemenliği de son bulmuş oldu. Von der Leyen’in başkanlık ettiği AB Komisyonu’na, 13 kadın ve 14 erkek üye seçilerek cinsiyet eşitliği sağlandı. Kadın istihdamının artırılmasının ve cinsiyet ayrımcılığıyla mücadelenin, dünya ekonomisini daha zengin, daha eşitlikçi bir hale getireceğini ve finansal çöküşleri engelleyebileceğini savunan Christine Lagarde’ın Avrupa’nın finans yönetiminde etkili olacağı bekleniyor.

Bu arada kapitalizmin çöküşünden çokça söz edilirken, yoksulluğun nedenlerini araştırarak, küresel yoksulluğun azaltılmasını sağlayacak bir ekonomik yaklaşım üzerinde çalışan Esther Duflo Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan en genç isim oldu.

Cinsel istismar ve şiddete karşı Şilili kadınlar dans ederek faili ortaya koydu

Şili’de feminist bir kolektif olan Las Tesis, 25 Kasım’da Kadın ve Cinsiyet Eşitliği Bakanlığı’nın önünde kadın cinayetlerini, cinsel saldırı ve istismar olaylarını protesto etmek amacıyla bir dans performansı gerçekleştirdi. Kadınlar o gösteride partiye gidermiş gibi giyindiler, gözlerine maske bağladılar ve parmakları ile eril sistemi işaret edip gerçek faili deşifre ettiler. Sosyal medyada hızlıca yayılan ve feminist marşı haline gelen Las Tesis’in şarkısı “Yolunda Bir Tecavüzcü”nün sözleri şöyle:

 Baskıcı devlet eril bir tecavüzcüdür.

Bizi dünyaya gelmiş olmakla suçlayan Ataerkillik bir yargıçtır

Cezamız senin görmediğin şiddettir, kadın cinayetidir, kaybolmaktır, tecavüzdür.

Tabii ki suç bende değildi!

Ne nerede bulunduğumda ne de nasıl giyinmiş olduğumda…

Tecavüzcü sendin, tecavüzcü sensin!

Polislerdir. Yargıçlar, devlet başkanıdır.

Baskıcı devlet, eril bir tecavüzcüdür.

Tecavüzcü sendin. Tecavüzcü sensin!

Bu sözler hiçbir ülkede polis şiddeti ile karşılaşmazken, bizim ülkemizde polis şiddetine maruz kaldı. Kadın Meclisleri’nin kısa sürede hazırladığı Kadıköy’deki ilk Las Tesis protestosu polis şiddeti ve 6 kişinin göz altına alınması ile sonuçlandı.

Kadın Meclisleri yılmadılar, danslı protestolarına Ankara, İzmir, Konya, Bursa, Mersin, Kıbrıs’ta yüzlerce kadının katılımıyla devam ettiler.

İran’da beş yıldır devam eden Beyaz Çarşamba eylemleri ile kadınlar kamusal alanda başı açık videolar paylaşmaya devam ediyor ve baskıcı İslami rejimi ters köşeye yatırıyor.

Kadın sporcular eşitlik için mücadele etti

ABD Kadın Milli Futbol Takımı ve onun kaptanı Megan Rapinoe ücret eşitsizliğine karşı erkek futbolcularla eşit ücret talebini her fırsatta dile getirdi. Mücadeleleri kısmen de olsa sonuç verdi. Bu yıl FIFA, kadın futboluna ayrılan bütçeyi iki katına çıkararak, kadın futboluna yatırım yapacak ülke federasyonlarına da mali destekte bulunacağını açıkladı.

Türkiye’de kadın sporcular uluslararası şampiyonalarda gurur verici başarılar kazandılar. 2019 CEV Kadınlar Avrupa Şampiyonası’nda 2. olan Türkiye A Milli Kadın Voleybol Takımı, paletli sabit ağırlıklı dalışta dünya şampiyonu olan Şahika Ercümen, Dünya Tekvando Şampiyonası 1.si olan milli tekvandocu İrem Yaman, Avrupa Tekvando Şampiyonası’nda 1. olan Meryem İyin, Dünya Boks Şampiyonu olan Busenaz Sürmeli, Avrupa Gençler Tekvando şampiyonu olan Azra Çavuş, Avrupa Boks Şampiyonası’nda en iyi kadın boksör seçilen Busenaz Çakıroğlu bu kadınlardan sadece birkaçı. Henüz memleketimizde kadın sporcular ile erkek sporcular arasındaki ücret eşitsizliği konuşulmaya başlanmadı. Bu başarıları alan kadınların eşitlik talep etmesi yakındır.

İran’da erkek kılığında futbol maçına gittiği için yargılanan ve kararı protesto etmek için mahkeme önünde kendini yakarak hayatına son veren Sahar Khodayari bütün dünyanın kalbini sızlatırken, sonrasında gelişen baskılar sonunda İran’da kırk yıl sonra kadınlar stadyumlara girme hakkı kazandı.

Mültecilere destek olan vicdanlı kadınlar

Avrupa’da mülteci karşıtlığı artarken iki kadın kaptan vicdanları ile dünyaya örnek oldular. Kaptan Pia Klemp ve ekip arkadaşı Carola Rackete daha iyi bir yaşam için Avrupa’ya geçmeye çalışan ve küçük teknelerle Akdeniz’de yolculuk eden binden fazla mültecinin hayatını kurtardı. Günlerce İtalya veya herhangi bir Avrupa Birliği ülkesinden limana kabul izni bekleyen Klemp ve Rackete, herhangi bir yanıt alamayınca, izinsiz olarak gemiyi İtalya’nın güneyindeki Lampedusa adası limanına yanaştırmaya karar vermişti, kaptanlar hakkında yasa dışı göçe yardım ettikleri iddiasıyla soruşturma açıldı ama onlar vicdanlı kadınların kahramanı oldular.

Türkiye’de kadına yönelik ayrımcılık ile mücadele eden kadınlar

Nafaka Hakkı Kadın Platformu, kadına ödenen yoksulluk nafakasının süreli hale getirilmesi ve çeşitli kriterlerle sınırlanmasına karşı etkili bir muhalefet inşa etti. Platformun kadınların nafaka hakkına dokunulmaması ve İstanbul Sözleşmesi’nin uygulanması için başlattığı imza kampanyasına binlerce kişi destek verdi. Platform, konuyla ilgili siyasi partileri ziyaret ederek Meclis’te görüşmeler gerçekleşirdi. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu, cinayetlerin takipçisi olmaya devam etti ve cesurca sokak gösterilerini organize etti.

2019’daki kadınların mücadelelerine ve elde ettikleri başarılara bakınca, 2020’ye umutla bakıyorum. Yüz yıllardır süregelen ve dünyanın sonunu hazırlayan bu eril düzen ancak bu düzenin mağduru kadınlar ve onların destekçileri ile değişebilecek. Değişimi başlatan dünyadaki bütün cesur kadınlara minnet borçluyuz. Onlar sayesinde geleceğe daha umutla bakabiliyoruz.

2020 yılının dünyamıza ve memleketimize barış, eşitlik, özgürlük ve refah getirmesini diliyorum.

Gülseren Onanç

Eşitlik Adalet Kadın Platformu Kurucusu